Για ελάχιστα και μόνο κλάσματα του δευτερολέπτου συναντάμε το βλέμμα ενός ζητιάνου που προσπερνάμε, περπατώντας σε κάποιο πεζοδρόμιο ή όταν τύχει να πλησιάσει με προτεταμένο χέρι δίπλα στο παράθυρο του αυτοκινήτου μας σε κάποιο φανάρι, και νοιώθουμε άβολα, αποφεύγουμε να τον κοιτάξουμε στα μάτια και θα προτιμούσαμε να μη βρισκόμασταν εκεί.

Ό,τι και να κάνουμε, μοιάζει να είναι λάθος. Είτε τον αγνοήσουμε, βρίσκοντας διάφορες δικαιολογίες για τον εαυτό μας, είτε του δώσουμε το οποιοδήποτε φιλοδώρημα και επανέλθουμε στην ασφάλεια της προσωπικής μας ζωής, λησμονώντας το μέγεθος της δυστυχίας γύρω μας.

Όλα αυτά και άλλα πολλά και ανάλογα που αισθανόμαστε έχουν όνομα: «ΝΤΡΟΠΗ».

Γιατί ντρεπόμαστε, όμως; Ποιανού είναι η ντροπή στη συγκεκριμένη περίπτωση; Του ζητιάνου ή δική μας; Αν το σκεφθούμε, ακόμα και αυτός δεν περιμένει, συνήθως, παρά ελάχιστα μόνο κλάσματα του δευτερολέπτου, πριν απομακρυνθεί από το παράθυρο του αυτοκινήτου μας ώστε να μη γίνει τόσο έντονα αισθητή η απόρριψη ή η αγνόηση που πιθανότατα τη στιγμή εκείνη θα εισπράξει…

Για να υπάρξει ντροπή απαιτούνται τουλάχιστον 3 άτομα/μέρη. 1. Εμείς οι ίδιοι, 2. Κάποιος άλλος/άλλοι και 3. Ο προσωπικός εσωτερικός παρατηρητής του καθενός μας. Με άλλα λόγια, η ντροπή τροφοδοτείται από την παρουσία του ατόμου/των ατόμων που υπάρχουν εκείνη τη στιγμή γύρω μας, από ένα εσωτερικό πλήθος που ο καθένας μας κουβαλά εντός του και που δεν είναι άλλο από τις διάφορες σκέψεις και φαντασιώσεις μας για το πώς μας βλέπουν οι άλλοι, αλλά και από την ιδανική εικόνα που ο καθένας έχει πλάσει για τον εαυτό του.

Οι περιπτώσεις που μπορεί να πυροδοτήσουν αισθήματα ντροπής καθημερινά είναι άπειρες -συχνά πολύ συνηθισμένες- και μπορεί να ανακύψουν ανά πάσα στιγμή. Βγαίνουμε, π.χ. από μια δημόσια τουαλέτα και αναρωτιόμαστε συχνά για το τι μπορεί να σκέφτονται οι άλλοι για εμάς, για το αν αφήσαμε κάποια δυσάρεστη οσμή πίσω μας που μπορεί να γίνει αντιληπτή από τον επόμενο που περιμένει να μπει κ.τ.λ.

Συχνά, η ντροπή συγχέεται με την ενοχή. Η ενοχή, όμως, έχει σχέση με κάτι που κάνουμε, ενώ η ντροπή με το ποιοι είμαστε. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα δύο αυτά αισθήματα μπορεί επιδοθούν σε ένα τρελό και μοιραίο βαλς στη διάρκεια του οποίου συνεχώς ανακυκλώνονται, ενδυναμώνοντας το ένα το άλλο και εγκλωβίζοντάς μας σε μια αδιέξοδη καταθλιπτική κατάσταση.

Δύο είναι τα σημαντικότερα ενδεχόμενα που μπορεί να καθηλώσουν κάποιον σε έναν τέτοιου είδους καταθλιπτικό εναγκαλισμό. Το πρώτο είναι μια οδυνηρή αίσθηση εσωτερικής μοναξιάς, εξαιτίας μιας έντονης και υποσυνείδητης ντροπής απέναντι στην πεποίθηση πως ποτέ δεν αγαπήθηκε πραγματικά για αυτό που είναι. Αυτό αποτελεί τη βαθύτερη και πλέον οδυνηρή ντροπή που μπορεί να νιώσει κάποιος και που οδηγεί σε απόσυρση και σε μια αίσθηση τεράστιας εσωτερικής ερημιάς. Το δεύτερο ενδεχόμενο είναι η δημιουργία μιας αίσθησης προσωπικής ασημαντότητας -σχεδόν ανυπαρξίας- και αναξιότητας.

Τα όσα προαναφέρονται κάνουν ίσως πιο κατανοητή την έκφραση «Δεν έχω πρόσωπο προς τα έξω» ή «Δεν έχω μούτρα να βγω έξω» που αναφέρεται στη ντροπή κάποιου απέναντι στον περίγυρό του. Η έκφραση αυτή -που  υπάρχει σε πολλές γλώσσες σε ολόκληρο τον κόσμο- δείχνει την ανάγκη όλων μας να διατηρούμε προς τα έξω ένα προσωπείο βολικό και αρκετά αληθοφανές αλλά ταυτόχρονα και αρκετά καλό ώστε να αντιπροσωπεύει αυτό που πραγματικά θα θέλαμε να είμαστε.

Όταν, όμως,  βρεθούμε σε μια κατάσταση που μας αναγκάζει να έρθουμε αντιμέτωποι με το γεγονός πως σε καμία περίπτωση δεν είμαστε αυτοί που θα επιθυμούσαμε και που θέλουμε να πιστεύουμε, δηλαδή αυτό που αντιπροσωπεύει η ιδανική εικόνα του εαυτού μας, τότε νιώθουμε ντροπή. Όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση ανάμεσα σε αυτό που θα επιθυμούσαμε να είμαστε και σε αυτό που πραγματικά είμαστε τόσο μεγαλύτερο το σοκ και η ματαίωση που βιώνουμε, όταν η πραγματικότητα οδηγήσει αυτές τις δύο εκδοχές του εαυτού μας σε τροχιά σύγκρουσης μεταξύ τους.

Σε μια τέτοια περίπτωση,  οι όποιες «δικαιολογίες» προσπαθήσουμε να βρούμε για να «αποκαταστήσουμε» τη στραπατσαρισμένη εικόνα του εαυτού μας, αποβλέπουν αποκλειστικά και μόνο στην απόκρυψη αυτής της εσωτερικής ευαλωτότητάς μας. Εάν κάποιος διαπιστώσει πως ούτε αυτό βοηθά, τότε η ανάγκη του να κρυφτεί ή, αν είναι δυνατόν, ακόμα και να εξαφανισθεί από προσώπου γης είναι σχεδόν ακαταμάχητη. Όταν ούτε και αυτό αρκεί για να ανακουφίσει από το σοκ της αποκάλυψης της πραγματικής και καθόλου αποδεκτής προσωπικής εικόνας, τότε δεν απομένει παρά ο αφανισμός -ακόμα και με οποιονδήποτε τρόπο- του Άλλου που, θελημένα ή άθελά του, υπενθυμίζει, φέρνει στην επιφάνεια ή τονίζει την αίσθηση ασημαντότητας και πλήρους ανεπάρκειάς μας…

ΥΓ. Όποιος επιθυμεί μπορεί να προσπαθήσει να ερμηνεύσει, με βάση τα παραπάνω, κάποιες πλευρές της πολιτικής ζωής και του φαινομένου της βίας στην Ελλάδα του σήμερα…