"Δεν έχετε ραντεβού σήμερα", είπε στη Μαρί, που είχε μπει χωρίς να χτυπήσει την πόρτα.

"Δεν θ' αργήσω πολύ. Αυτό που θέλω να μάθω είναι αν μπορώ να φύγω από δω."

"Θα έπρεπε ίσως να με ρωτήσεις: "Έχω θεραπευτεί;" Και η απάντηση μου είναι άλλη ερώτηση: "Έχεις θεραπευτεί από τι;". Θα μου πεις: "Αν έχω θεραπευτεί απ' το φόβο μου, απ' το σύνδρομο του πανικού", κι εγώ θ' απαντήσω: "Εδώ και τρία χρόνια, Μαρί, έχεις θεραπευτεί απ' αυτό.""

"Άρα έχω θεραπευτεί."

"Όχι βέβαια. Δεν είναι αυτή η αρρώστια σου.  Στη διατριβή που γράφω για να την παρουσιάσω στην Ακαδημία Επιστημών της Σλοβενίας (ο δόκτωρ Ιγκόρ δεν ήθελε να μπει σε λεπτομέρειες για το Βιτριόλι), επιχειρώ να μελετήσω τη λεγόμενη "φυσιολογική" ανθρώπινη συμπεριφορά.  Πολλοί γιατροί πριν από μένα διενέργησαν αυτή την μελέτη και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η φυσιολογικότητα είναι απλώς θέμα κοινωνικής συναίνεσης· δηλαδή, εάν πολλοί άνθρωποι θεωρούν κάτι σωστό, τότε αυτό το πράγμα γίνεται σωστό.

Υπάρχουν πράγματα που ορίζονται απ' την ανθρώπινη λογική: ότι βάζουμε τα κουμπιά στο μπροστινό μέρος του πουκαμίσου είναι λογικό, αφού θα ήταν πολύ δύσκολο να τα κουμπώσουμε στα πλάγια και αδύνατο αν βρίσκονταν στην πλάτη.

Άλλα πράγματα, όμως, επιβάλλονται σιγά σιγά, επειδή όλο και περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι έτσι πρέπει να είναι.  Θα σου δώσω δύο παραδείγματα. Αναρωτήθηκες ποτέ γιατί τα γράμματα στο πληκτρολόγιο της γραφομηχανής είναι τοποθετημένα με την σειρά που έχουν;"

"Δεν με απασχόλησε ποτέ".

"Ας ονομάσουμε αυτό το πληκτρολόγιο QWERTY, αφού αυτά είναι τα γράμματα της πρώτης σειράς.  Εγώ αναρωτήθηκα για την αιτία και βρήκα την απάντηση.  Η πρώτη γραφομηχανή εφευρέθηκε το 1867 από τον Κρίστοφερ Σόουλς, για την βελτίωση της καλλιγραφίας.  Όμως υπήρχε ένα πρόβλημα: αν ο δακτυλογράφος έγραφε με μεγάλη ταχύτητα, οι χαρακτήρες συγκρούονταν και προκαλούσαν εμπλοκή στη μηχανή.  Έτσι ο Σόουλς επινόησε το πληκτρολόγιο QWERTY, το οποίο ανάγκαζε τους δακτυλογράφους να γράφουν αργά."

"Δεν το πιστεύω."

"Κι όμως είναι αλήθεια.  Έτσι η Ρέμιγκτον - κατασκευάστρια ραπτομηχανών μέχρι εκείνη την εποχή - χρησιμοποιήσε το πληκτρολόγιο QWERTY για τις πρώτες γραφομηχανές της.  Το οποίο σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι αναγκάστηκαν να μάθουν αυτό το σύστημα και πολλές εταιρείες άρχισαν να κατασκευάζουν τέτοια πληκτρολόγια, μέχρι που έγινε το μόνο υπάρχον σύστημα.  Επαναλαμβάνω: το πληκτρολόγιο των γραφομηχανών και των ηλεκτρονικών υπολογιστών σχεδιάστηκε με σκοπό την πιο αργή και όχι την πιο γρήγορα πληκτρολόγηση, κατάλαβες; Προσπάθησε να αλλάξεις θέση στα γράμματα και δε θα βρεις ούτε έναν αγοραστή για το προϊόν σου."

Όταν είδε το πληκτρολόγιο για πρώτη φορά, η Μαρί αναρωτήθηκε γιατί δεν είχε αλφαβητική σειρά.  Ποτέ όμως δεν επανέλαβε την ερώτηση - πίστευε ότι ήταν ο καλύτερος σχεδιασμός για ταχεία πληκτρολόγηση.

"Ξέρεις καθόλου από Φλωρεντία;" ρώτησε ο δόκτωρ Ιγκόρ.

"Όχι"

"Θα έπρεπε να ξέρεις.  Δεν είναι πολύ μακριά και εκεί βρίσκεται το δεύτερο παράδειγμα μου.  Στον καθεδρικό ναό της Φλωρεντίας υπάρχει ένα πανέμορφο ρολόϊ, σχεδιασμένο από τον Πάολο Ουτσέλο το 1443.  Αυτό το ρολόϊ έχει μια παραξενιά: αν και δείχνει τις ώρες - όπως όλα τα άλλα -, οι δείκτες κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτή στην οποία είμαστε συνηθισμένοι"

"Τι σχέση έχει αυτό με την αρρώστια μου;"

"Θα φτάσω κι εκεί.  Ο Πάολο Ουτσέλο με τη δημιουργία αυτού του ρολογιού δεν είχε σκοπό να φανεί πρωτότυπος: εκείνη την εποχή υπήρχαν ρολόγια όπως αυτό και ρολόγια με δείκτες που κινούνταν όπως οι σημερινοί.  Γα κάποια άγνωστη αιτία, ίσως επειδή ο δούκας είχε ρολόϊ με δείκτες που ακολουθούσαν την κατεύθυνση που σήμερα αναγνωρίζουμε ως "σωστή", αυτή καθιερώθηκε και ως μοναδική - και το ρολόϊ του Ουτσέλο βρέθηκε να θεωρείται έκτρωμα, κάτι τρελό."

Ο δόκτωρ Ιγκόρ έκανε μια παύση.  Όμως ήξερε ότι η Μαρί παρακολουθούσε τον συλλογισμό του.

"Πάμε, λοιπόν, στην αρρώστια σου.  Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, με ιδιαίτερες αρετές, ένστικτα, τρόπους ευχαρίστησης και αναζήτησης της περιπέτειας.  Όμως η κοινωνία τελικά επιβάλλει ένα συλλογικό τρόπο δράσης και οι άνθρωποι δε σταματούν να αναρωτηθούν γιατί πρέπει να φέρονται έτσι.  Απλώς το αποδέχονται, όπως οι δακτυλογράφοι αποδέχτηκαν το γεγονός ότι το QWERTY είναι το καλύτερο δυνατό πληκτρολόγιο.  Γνώρισες ποτέ κανέναν σ' όλη τη ζωή σου να έχει αναρωτηθεί γιατί οι δείκτες του ρολογιού πάνε προς τη μία κατεύθυνση και όχι προς την αντίθετη;"

"Όχι."

"Αν κάποιος ρωτούσε, είναι πολύ πιθανό να το 'λεγαν: "Είσαι τρελός!" Αν επέμενε στην ερώτηση του, οι άλλοι θα προσπαθούσαν να βρουν μια αιτία, αλλά σύντομα θα άλλαζαν θέμα - επειδή δεν υπάρχει άλλη αιτία εκτός από αυτή που σου ανέφερα.  Οπότε επιστρέφω στην ερώτηση σου.  Ξανακάν' τη."

"Έχω θεραπευτεί;"

"Όχι.  Είσαι ένας ξεχωριστός άνθρωπος που προσπαθεί να είναι ίδιος με τους άλλους.  Κι αυτό, κατά τη δική μου άποψη, θεωρείται βαριά ασθένεια."

"Είναι άσχημο να διαφέρεις;"

"Άσχημο είναι να προσπαθείς να μοιάζεις με τους άλλους: προκαλεί νευρώσεις, ψυχώσεις, παράνοια.  Είναι άσχημο να προσπαθείς να μοιάζεις με τους άλλους, επειδή έτσι παραβιάζεις τη φύση, παραβαίνεις τους νόμους του Θεού - ο οποίος σε όλα τα δάση και τις ζούγκλες του κόσμου δεν έφτιαξε ούτε ένα φύλλο όμοιο με κάποιο άλλο.  Όμως εσύ θεωρείς τρέλα το να είσαι διαφορετική, γι' αυτό διάλεξες την *Βιλέτ για να ζήσεις.  Επειδή εδώ, καθώς όλοι είναι διαφορετικοί, καταλήγεις να είσαι ίδια με όλους. Κατάλαβες;"

Η Μαρί έγνεψε καταφατικά.

"Μην έχοντας το θάρρος να είναι διαφορετικοί", συνέχισε ο δόκτωρ Ιγκόρ, "οι άνθρωποι πάνε κόντρα στη φύση και ο οργανισμός αρχίζει να παράγει το Βιτριόλι ή Πικρία, όπως είναι κοινώς γνωστό αυτό το δηλητήριο".

*Βιλέτ: Ψυχιατρικό άσυλο.