Στην ευρωπαϊκή μουσική με τον όρο μεταφορά (ιταλ.Transporto, γαλ.Transposition) εννοούμε την εκτέλεση της μουσικής σύνθεσης σε άλλον τόνο, χαμηλότερο ή υψηλότερο.
Υπάρχουν δύο τρόποι μεταφοράς: η μεταφορά στο πεντάγραμμο και η μεταφορά στην εκτέλεση
1. Πώς γίνεται η μεταφορά στο πεντάγραμμο:
καθορίζουμε τη βάση της νέας κλίμακας που επιθυμούμε. Θέτουμε τον σχετικό οπλισμό της νέας κλίμακας και αντικαθιστούμε τις βαθμίδες του τόνου, στον οποίο είναι γραμμένο το κομμάτι, με τις αντίστοιχες του νέου τόνου που επιθυμούμε. Αν υπάρχουν βαθμίδες αλλοιωμένες (τυχαία σημεία αλλοίωσης) θα αλλοιωθούν το ίδιο και οι αντίστοιχες βαθμίδες του νέου τόνου.
2. Πώς γίνεται η μεταφορά στην εκτέλεση του κομματιού.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο μεταφοράς πρέπει να ληφθούν υπόψη: α. ο οπλισμός του νέου τόνου και β. ότι δεν αλλάζει η θέση των φθόγγων, αλλά μόνο το όνομά τους, θέτοντας το ανάλογο κλειδί. Στην ουσία εδώ άλλες νότες διαβάζουμε και άλλες εκτελούμε, χωρίς όμως να διαφοροποιούνται οι σχέσεις των ήχων μεταξύ τους, κατά την μεταφορά. Αλλά για να γίνει αυτό απαιτείται άριστη γνώση των 7 κλειδιών (δηλαδή των : Sol επί της πρώτης γραμμής του πενταγράμμου (έχει καταργηθεί η χρήση του πια ), Fa επί της τέταρτης γραμμής, Fa επί της τρίτης γραμμής, Do επί της πρώτης γραμμής, Do επί της δεύτερης γραμμής, Do επί της τρίτης γραμμής και Do επί της τέταρτης γραμμής) και της σχέσης μεταξύ τους, όσον αφορά στο ύψος των ήχων που γράφονται σε αυτά.
Μεταφορά (ή μεταγραφή) στη Βυζαντινή μουσική όμως έχει άλλη έννοια. Σημαίνει τη μεταγραφή ενός εκκλησιαστικού βυζαντινού μέλους από τη βυζαντινή σημειογραφία στην ευρωπαϊκή και το αντίστροφο.
Απαραίτητες προϋποθέσεις για να γίνει αυτό είναι οι εξής:
1. να γνωρίζουμε την αντιστοιχία των φθόγγων της βυζαντινής μουσικής με αυτούς της ευρωπαϊκής (οι φθόγγοι Νη – Πα – Βου – Γα – Δι – Κε – Ζω – Νη αντιστοιχούν με τους Do – Re – Mi – Fa – Sol – La - Si – Do της ευρωπαϊκής)
2. να γνωρίζουμε τη ρυθμική και χρονική αντιστοιχία των χαρακτήρων ποσότητας και χρόνου της μιας προς την άλλη.
3. να γωνρίζουμε την αντιστοιχία των κλιμάκων και ήχων της Β.Μ. προς την Ευρωπαϊκή σε συνάρτηση με τα διαστήματά τους. (Συχνά επειδή οι κλίμακες της Β. Μ. καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα τέτοιο που δεν μπορεί να βρει αντιστοιχία σε αυτές της ευρωπαϊκής μουσικής, κατά τη μεταφορά μιας τέτοιας κλίμακας της Β.Μ. στην ευρωπαϊκή μουσική διαμορφώνουμε με νέα ιδιότυπη κλίμακα, όπως θα δούμε στη συνέχεια).
4. να γνωρίζουμε την αντιστοιχία του ρυθμού και της ρυθμικής αγωγής (βλ. στη λέξη «ρυθμική αγωγή» της εγκυκλοπαίδειας μουσικών όρων του ΜΗ)
Ειδικότερα η αντιστοιχία και η μεταφορά των ήχων και των κλιμάκων της βυζαντινής μουσικής στην ευρωπαϊκή μουσική είναι η εξής:
Α. Αρχίζουμε με τους ήχους του διατονικού γένους της B.M. :
1.ο ΠΡΩΤΟΣ ήχος μεταγράφεται στην Re ελάσονα χωρίς προσαγωγέα (άρα χωρίς όξυνση της 7ης βαθμίδας) (Είναι αυτονόητο ότι μπορούμε να τον μεταγράψουμε και σε άλλη ελάσσονα κλίμακα εκτός από τη Re ανάλογα με την ηχητική βάση που επιθυμούμε)
2.ο ΠΛΑΓΙΟΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ήχος ο στιχηραρικός και ο παπαδικός μεταγράφονται, όπως ο πρώτος, σε Re ελάσσονα, με άλλοτε το Si με ύφεση και φυσικό τον Fa και άλλοτε το Si φυσικό και τον Fa με δίεση, ανάλογα με την εκτέλεση του αντίστοιχου προς τον Si φθόγγο Ζω της Β.Μ., ο οποίος άλλοτε είναι φυσικός και άλλοτε εν υφέσει και επηρεάζει αντίστοιχα τον φθόγγο Γα (= Fa )
3. ο ΠΛΑΓΙΟΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ήχος ο ειρμολογικός όμως μεταγράφεται στην La ελάσσονα, χωρίς προσαγωγέα
4. ο ΤΕΤΑΡΤΟΣ ήχος ο επτάφωνος ή ο κατά το διαπασών σύστημα μεταγράφεται στην Do μείζονα, ενώ οι όποιες έλξεις του ήχου σημειώνονται στην ευρωπαϊκή κλίμακα με τυχαία σημεία αλλοίωσης.
5. ο ΤΕΤΑΡΤΟΣ ήχος ο κατά τριφωνία μεταγράφεται στη Fa μείζονα. Και εδώ οι έλξεις του ήχου σημειώνονται με τυχαία σημεία αλλοίωσης.
Β. Ήχοι του χρωματικού γένους:
1. ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ήχος μεταγράφεται στην Do μείζονα με τυχαία σημεία αλλοίωσης La ύφεση και Re ύφεση. Επίσης και οι έλξεις και τα ιδιώματα του ήχου σημειώνονται με τυχαία σημεία αλλοίωσης, ενώ το διάστημα Sol – La ύφεση δεν είναι ημιτόνιο αλλά κατά τι υψηλότερο.
2. ο ΠΛΑΓΙΟΣ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ήχος έχει μια ιδιοτυπία. Επειδή η κλίμακά του δεν αντιστοιχεί με καμία από τις ευρωπαϊκές τον μεταγράφουμε σε μία ιδιότυπη κλίμακα, η οποία είναι : Re μείζονα με άλλα δύο τυχαία σημεία αλλοίωσης, τα οποία τοποθετούμε δίπλα στον οπλισμό της Re κλίμακας και είναι τα Si και Mi ύφεση
3. ο ΠΛΑΓΙΟΣ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ήχος για τα επείσακτα μέλη, ο γνωστός ως Νενανώ (από το απήχημά του) μεταγράφεται στην Sol ελάσσονα
Γ. Ήχοι του εναρμόνιου γένους:
1. ο ΤΡΙΤΟΣ ήχος μεταγράφεται στην Fa μείζονα
2. ο ΒΑΡΥΣ ΕΝΑΡΜΟΝΙΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟΝ Γα μεταγράφεται στην Fa μείζονα
3. ο ΒΑΡΥΣ ΔΙΑΤΟΝΙΚΟΣ μεταγράφεται στην Do μείζονα με βάση όμως τον Si φυσικό (χωρίς οπλισμό) και με διέσεις Fa και La ως τυχαία σημεία αλλοίωσης.
ο ΒΑΡΥΣ ΕΝΑΡΜΟΝΙΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟΝ Ζω ύφεση μεταγράφεται στην μείζονα κλίμακα του Si ύφεση
Βιβλιογραφία: Διονυσίου Παναγόπουλου, «Μέθοδος Βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής», 1995
Γιώργου Διαμαντή «Η κλασική Θεωρία της Μουσικής», εκδ Νάκα, 2001
Σακελλαρίου Ν. Θεοδώρου, «Εισαγωγή στη φιλολογία της μουσικής», εκδ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Διαμαντή Μαυραγάνη, «Μουσική Ανθοδέσμη», 1968
επιστροφή
10504 |
