Χρόνης Αηδονίδης

Σε συνέντευξή του πρόσφατη στο περιοδικό Δίφωνο (τεύχος92, Μάιος 2003), όταν αναφέρεται στην πρόταση που είχε δεχτεί από τον Μάνο Χατζιδάκι να ασχοληθεί και με άλλο είδος μουσικής που θα πλησίαζε ίσως στο έντεχνο τραγούδι, λέει χαρακτηριστικά: «..ο Χατζιδάκις…είχε πει : «αυτή η φωνή θα μπορούσε να διαπρέψει στο έντεχνο τραγούδι». Μάλιστα με είχε καλέσει όταν ήταν διευθυντής στο Τρίτο, ήθελε να κάνουμε κάποιες εκπομπές με παραδοσιακό και να δοκιμάσουμε και κάτι άλλο, γιατί πίστευε ότι η φωνή μου μπορούσε να προσφέρει πολλά. Αλλά εγώ δεν ήθελα να τραγουδήσω άλλα τραγούδια, τόσο με είχε επηρεάσει το παραδοσιακό. Έλεγα αυτή είναι η αγάπη μου, να την αφήσω και να ασχοληθώ με άλλα δεν το ήθελα, το ένιωθα σαν προδοσία».
Παρέμεινε και παραμένει κλείνοντας σήμερα ήδη 50 χρόνια στην υπηρεσία της παραδοσιακής μουσικής. Σήμερα, απογόνους μπορεί να μην έχει για να μεταφερθεί το χάρισμα της γλυκιάς φωνής του, ωστόσο, όπως ο ίδιος λέει, «έχει 100 παιδιά στην Αλεξανδρούπολη και 400 στο Χαλάνδρι». Στην Αλεξανδρούπολη διευθύνει το πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Αλεξανδρούπολης, διδάσκει στο Μουσική γυμνάσιο της Παλλήνης και στο ίδρυμα Ζήση στο Χαλάνδρι. Η δραστηριότητα όμως και η προσφορά του στο παραδοσιακό τραγούδι δεν σταματά εδώ. Μαζί με μια ομάδα από ταλαντούχους, εκπροσώπους του παραδοσιακού αλλά και του έντεχνου τραγουδιού (Χρυσόστομος Μητροπάνος, ο οποίος επίσης διδάσκει παραδοσιακό τραγούδι στο ίδρυμα Ζήση αλλά και στο Μουσικό γυμνάσιο Παλλήνης, Γιώργος Κωστάντζος, Πέτρος Ταμπούρης και Τάσος Αλούπης) ίδρυσε το Αρχείο Ελληνικής Μουσικής, το οποίο προέρχεται από το Εργαστήρι Παλιάς Μουσικής του τέλους της δεκαετίας του 80 και περιλαμβάνει παραδοσιακά τραγούδια από όλα τα μέρη της Ελλάδας, τα οποία συλλέγησαν μετά από την πραγματοποίηση μουσικών εξορμήσεων της ομάδας με ηχοληπτικό συνεργείο σε κάθε γωνιά της πατρίδας μας. Στο αρχείο επίσης περιλαμβάνεται και μια σειρά από βιβλία, μουσικά όργανα, μουσικές καταγραφές και ντοκουμέντα αλλά και φωτογραφικό υλικό σχετικό με την ελληνική μουσική και την καλλιτεχνική γενικότερα εκπαίδευση, που αποτελεί πραγματικά τεράστιο λαογραφικό πλούτο της πατρίδας μας.

Ο Χρόνης Αηδονίδης γεννήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 1928, στην Καρωτή, ένα μικρό χωριό στη βόρεια πλευρά της κοιλάδας του Ερυθροπόταμου, κοντά στο Διδυμότειχο. Τα πρώτα μαθήματα ψαλτικής τα πήρε από τον παπά πατέρα του, τον παπά – Χρήστο, ενώ σύρει επάνω του ακόμα τον ήχο από τα γλέντια και τα πανηγύρια του χωριού, στα οποία έδινε ζωντάνια και χρώμα με τη φωνή της η καλλίφωνη μητέρα του, γνώστρια επίσης της ψαλτικής, η κυρά Χρυσάνθη.
Ο Χρόνης ΑηδονίδηςΑνέδειξε το θρακιώτικο τραγούδι, την εποχή που ούτε το είχε καν στη σκέψη του. Όταν το 1953 - την εποχή που ήδη δούλευε στο Σισμανόγλειο νοσοκομείο και έχοντας ήδη πάρει συστηματικά τα πρώτα του μαθήματα βυζαντινής μουσικής από τον σπουδαίο στην περιοχή του Διδυμοτείχου δάσκαλό του ανατολικοθρακιώτη πρωτοψάλτη Μιχάλη Κεφαλοκόπη – ο καθηγητής Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου, λαογράφος της Θράκης και πρόεδρος της λαογραφικής εταιρίας «θρακικό κέντρο» μαζί με τον μουσικό Παντελή Καβακόπουλο, τον προσκάλεσαν να συμμετέχει σε εκπομπή ραδιοφωνική, την οποία επιμελούνταν, καθώς αναζητούσαν έναν καλό θρακιώτη τραγουδιστή, ο Χρόνης Αηδονίδης επηρεασμένος από το κλίμα της εποχής, απάντησε πως «εγώ αυτά τα τραγούδια ντρέπομαι να τα πω». Δεν ήξερε τότε, ούτε καν υποψιαζόταν ότι στη φωνή του τα τραγούδια αυτά θα έβρισκαν το γλυκύτερο ταξιδευτή, τόσο που το άκουσμά τους θα γινόταν ζηλευτό. Μετά από σχετικές παραινέσεις, ο Χρόνης Αηδονίδης πείθεται κι έτσι για πρώτη φορά τα τραγούδια της Δυτικής Θράκης ακούστηκαν σε πανελλαδική κλίμακα.
Ο Χρόνης Αηδονίδης μετά από το πρώτο του αυτό ξεκίνημα άρχισε να επιδίδεται στους αργούς και δύσκολους σκοπούς, που έφεραν το χρώμα του βυζαντινού μέλους, στο οποίο είχε από καιρό εντρυφήσει , έχοντας πάντα στο νου τα λόγια των δασκάλων του, του Κεφαλοκόπη και του Χατζηθεοδώρου (από το Ελληνικό Ωδείο) : «όταν τραγουδάς να τραγουδάς ελεύθερα, και όταν ψάλλεις, να ψάλλεις παραδοσιακά. Πρόσεξε να μην μπλέξεις αυτά τα δύο διαφορετικά πράγματα, ούτε σαν έκφραση ούτε σαν παρουσία. ¶λλο ψάλτης στην εκκλησία και άλλο τραγουδιστής». Το πρώτο τραγούδι αργό που είπε στο ραδιόφωνο, στην τότε ΕΙΡ ήταν το «Βαγγέλης καπετάνιος». Τραγουδούσε με κλειστά ματιά προσηλωμένος στο μικρόφωνο. Μόλις τελείωσε, γύρισε και είδε τον Τάσο και τον Φώτη Χαλκιά – που τον συνόδευαν στην ορχήστρα – να είναι βουρκωμένοι. Αυτό του έδωσε κουράγιο και δύναμη να συνεχίσει, λέει ο ίδιος.

Σήμερα ο Χρόνης Αηδονίδης, με φωνή ακόμα πιο ώριμη αλλά και πιο γλυκιά και ευαίσθητη από εκείνη των νεανικών του χρόνων και με γνώση του «που, όπως λέει ο ίδιος, πονάει το κάθε τραγούδι», έκανε ένα τόλμημα, το οποίο οδήγησε προς έκπληξη και μουσική τέρψη δική μας σε ένα αναπάντεχο ηχητικό αποτέλεσμα. Πρόκειται για τη συνεργασία του με τον Νίκο Κηπουργό. Το «βλέφαρό μου», ένα νανούρισμα με στίχους που επιμελήθηκε η Λίνα Νικολακοπούλου και με τη μουσική επένδυση του Νίκου Κηπουργου, ξάφνιασε. Θα μπορούσε κάποιος να το ερμηνεύσει, και πολύ σωστά, ως σημάδι για την γέννηση ενός νέου ακούσματος, που βασίζεται ασφαλώς στο παραδοσιακό τραγούδι, αλλά φέρει και τη φρεσκάδα της πνοής της εποχής του. Το τόλμημα αυτό ο Χρόνης Αηδονίδης, συνεχίζει να το επιχειρεί. Αυτό δείχνει και η φετινή συνεργασία του με τον Παντελή Θαλασσινό, η οποία υπόσχεται πολλά.

Στο Χρόνη Αηδονίδη το τραγούδι και κυρίως το παραδοσιακό βρίσκει την καταλληλότερη έκφρασή του, όχι όμως μόνο λόγω της ιδιαίτερης, ζεστής, βελούδινης και ευγενικής φωνής αλλά και λόγω του ήθους του και της ποιότητας του χαρακτήρα του.


Και στο σημείο αυτό, θα επιχειρήσω να αναφέρω και εγώ κάποιες από τις λιγοστές μου εμπειρίες από την προσωπική μου γνωριμία με τον Χρόνη Αηδονίδη, την οποία θεωρώ μεγάλη ευτυχία. Πριν από κάποιους μήνες αποφάσισα και επικοινώνησα μαζί του, για να ενταχθώ κι εγώ στην ομάδα παραδοσιακού τραγουδιού στην οποία διδάσκει. Με ευγένεια και με γλυκύτητα άκουσε το αίτημά μου και με δέχτηκε αμέσως, εντάσσοντας με στη χορωδία του Χαλανδρίου, στο ίδρυμα Ζήση. Από εκείνη την ημέρα, κάθε Πέμπτη, οπότε και πραγματοποιούνται οι συναντήσεις μας για τις πρόβες, έχω την ευκαιρία να γνωρίζω όλο και περισσότερο αυτόν τον άνθρωπο με την ευγένεια της ψυχής και την απλότητα της συμπεριφοράς και κυρίως με την ηρεμία και τη γαλήνη του, που μοιάζει να έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την εξωφρενική και αγχώδη ταχύτητα της εποχής μας. Όλα γίνονται γαλήνια : οι συμβουλές του, οι κινήσεις των χεριών του την ώρα που μας διευθύνει, ο τόνος της φωνής του ασφαλώς. Όσοι έχουμε την ευτυχία να βρισκόμαστε κοντά του γινόμαστε αποδέκτες της απλής του συμπεριφοράς, της ανιδιοτελούς και βαθιάς αγάπης του για τη μουσική, της ευγενικής ψυχής του, που του υποδεικνύει να έχει πάντα έναν καλό λόγο για όλους μας. Και θεωρώ ευτυχή πράγματι τον εαυτό μου, που οι πρώτες συμβουλές που μου έδωσε ο κύριος Χρόνης, ήταν αυτές που είχε λάβει και ο ίδιος από τους δασκάλους του: «Όταν ψάλλεις θα ψάλλεις απλά, γιατί στο ψάλσιμο η απλότητα δίνει το κατανυκτικό ύφος. Όταν τραγουδάς τότε αυτό είναι άλλο. Το τραγούδι να το κάνεις περίτεχνο».


Στη συνέχεια παρατίθεται το μεγαλύτερο μέρος της δισκογραφικής δουλειάς του Χρόνη Αηδονίδη, εξαιρουμένων εκείνων των δίσκων που εκδόθηκαν με επιμέλεια του Αρχείου Ελληνικής Μουσικής. Σε προσεχή αφιερώματα, θα παρουσιαστεί ολοκληρωμένη η δισκογραφία τόσο η προσωπική του Χρόνη Αηδονίδη όσο και εκείνη, την επιμέλεια της οποίας έχει το Αρχείο Ελληνικής Μουσικής.

Ι. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΔΙΣΚΟΙ
α. μικρής διάρκειας (45 στρ.)
- 7858 (Μωρέ καλή μου λεμονιά / ¶νοιξε χείλι μου, άνοιξε), Philips. 1962
- 7958 (Μάνα και γιος μαλώνανε / 'Ανοιξε Λενιώ την πόρτα), Philips, 1962-3
- 7378 (Νάμουν πουλί να πέταγα / Θρακιώτισσα), Fidelity, 1963-4
- 7379 (Ελένη ν' αμάν / Παλληκάρια μου), Fidelity, 1963-4
- MAR 6004 (Για να μπλέξεις μια γυναίκα / Μαυρομάτα και ξανθή), Margophone, 1969
- MAR 6011 (Μια Κυριακή μανούλα / Βαγγέλης καπετάνιος), Margophone, 1970
- 5199 ('Ηταν πέντε έξη νταήδες / Βασίλεψε αυγερινός), Minos, 1970-1
- 5213 (Μές, στην 'Αγια Παρασκευή / Φεγγάρι μου ψηλό λαμπρό), Minos, 1970-1
- 5436 (Ελένη πονεμένη / Πέντε δέκα παπαδιές), Minos, 1973
- 5479 (Ποια πεθερά ποιος πεθερός / Με γέλασαν τα πουλιά), Minos, 1973 -6,
β. μεγάλης διάρκειας (33 στρ.)
- Τραγούδια της Θράκης με τον Χ. ¶ηδονίδη. Recor 83, 1973
- Τραγούδια της Θράκης και της Μακεδονίας, Gramophone 2577, 1978
- Θρακιώτικα τραγούδια με τον Χ. Αηδονίδη, Intersound 2024, 1980
- Μακεδονίτικα και Θρακικά με τον Χ. Αηδονίδη, Recor 23, 1980
- Μουσικά κεντήματα της Θράκης-Χ. Αηδονίδης, Intersound 2052, 1981
- Χ. Αηδονίδης-Θρακιώτικο τραγούδι, βυζαντινό τροπάρι, Margo 8270, 1983
- Χ. Αηδονίδης - Τ' αηδόνια της Ανατολής - Τραγούδια Θράκης και Μ. Ασίας, συμμετέχει ο Γ. Νταλάρας, Minos MSM 847/848, 1990
-Χ. Αηδονίδης: Τραγούδια και Σκοποί της Θράκης - 2000
-Χ. Αηδονίδης: Η Γη Του Ορφέα - Τραγούδια Και Χοροί Της Θράκης - 2000

II. ΣΥΜΜΕΤΟΧΕΣ
α. σε δίσκους 78 στρ.
- ΑΟ-5183 (Ρουμ-τουρουρούμ), His Master's Voice, 1953
β. σε δίσκους μικρής διάρκειας (45 στρ.)
- 7047 (Σαν πάς Μαλάμω για νερό / Να 'σαν τα νειάτα δυο φορές), Fidelity, 1959
- 7734 (Σουλτάνα Σουφλιουτούδα), Philips, 1961
- LE 2005 (Αγάλια, αγάλια χτένι μου), Λύρα, 196;
- 8433 (¶νοιξε χείλι μου, άνοιξε), Philips, 1964
- 8054 (Ο ήλιος βασιλεύει), Fidelity, 1966
γ. σε δίσκους μεγάλης διάρκειας (33 στρ.)
- Μακεδόνικα και Θρακικά - Μ. Χίτζος, Χ. Αηδονίδης, Margo 8177, 1977 (6 τρ;)
- Τραγούδια της Θράκης, No 1.SDNM 106, 1973 (1 τραγ.)
- Τραγούδια Κωνσταντινουπόλεως και Προποντίδος, SDNM 118, 1978 (3 τραγ.)
- Τραγούδια της Θράκης, No 2, SDNM 122, 1984 (1 τραγ.)
- Το τραγούδι στις άκρες του ελληνισμού, Σινασός, 1992, (3 τραγ.)
- Εάλω η Πόλις, Pella 610, 1993 (2 τραγ.)
- Τα μυστικά το κήπου (του Νίκου Κηπουργου, με πολλές συμμετοχές καλλιτεχνών, μεταξύ των οποίων και του Χρόνη Αηδονίδη, στο εξαιρετικό νανούρισμα της Λίνας Νικολακοπούλου "βλέφαρό μου"
- "Στης Καρδιάς μου τ' ανοιχτά" (Παντελή Θαλασσινού, 2003)