Διαχρονικό είναι εκείνο που αντέχει στο χρόνο. Εφόσον όμως η ζωή του ανθρώπου είναι πεπερασμένη στη βιολογική της μορφή, το διαχρονικο εκτείνεται πέρα από τα όρια της βιολογικής ζωής. Επομένως μιλάμε για μόνιμη πνευματική κατάσταση, και καθόλου για εφήμερη, στιγμιαία.
Στις εφήμερες ανάγκες (τροφή, στέγαση κλπ.) η διαχρονικότητα λειτουργεί αντίστροφα. Κάθε ημέρα που περνά ένα μαγειρεμένο φαγητό χάνει την αξία του, υφίσταται αποσύνθεση και αυξάνει σε τοξικότητα και μικροοργανισμούς. Το ίδιο με το σπίτι μας που κάθε χρόνος που περνά το βρίσκει παλαιότερο και ελαφρώς αποδυναμωμένο/φθαρμένο. Στην υλική μας φύση επικρατεί το εφήμερο, το σύντομο, το νέο. Κι εδώ μπορεί κανείς να σταθεί στις ημέρες μας. Όλα είναι εφήμερα, αναλώσιμα, φρεσκοδίαιτα.
Στην πνευματική μας φύση, που είναι άχρονη, η διαχρονικότητα τείνει προς την υπερχρονικότητα. Το πνεύμα του ανθρώπου αντιστέκεται στην ιδέα της πλανητικής περιοδικότητας. Θέλει να διαφύγει από τη λογική του χρόνου προς το άχρονο, από το σπίτι της λογικής στους αγρούς του βιώματος, από τον πλανήτη της ανάγκης στους ουρανούς της γαλήνης. Σε όλους τους τομείς του πνεύματος υπάρχει η αυξανόμενη ζήτηση αποδέσμευσης, καθόλη την ιστορία των τεχνών και της επιστήμης: οι φυσικοί τείνουν στην χαοτική αστροφυσική, οι μαθηματικοί στον αφοριστικό απειρισμό, οι φιλόσοφοι στο αιώνιο βίωμα της στιγμής, οι εικαστικοί στο πραγματιστικό σουρεαλισμό, οι μουσικοί στον εσωστρεφή αυθορμητισμό κλπ.
Ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες και την εκάστοτε παιδεία που δεχόμαστε, ρέπουμε περισσότερο προς το εφήμερο ή το υπέρχρονο. Η φυσική μας τάση είναι η συμβίωση των δύο, του ζωικού και του θεϊκού σε εννιαία ψυχοσωματική ένωση που λέγεται άνθρωπος (homo).
Η διαχρονικότητα είναι ένα κοινωνικό παιχνίδισμα της ιστορίας του ανθρώπου. Σε εποχές εφημέρειας, όταν δηλαδή επιβάλλεται το ζωικό μας μέρος (υλισμός), το διαχρονικό γίνεται σαν το φαγητό της δεύτερης παραγράφου. Μετατρέπεται σε χρηστικό μέσο για την εκπλήρωση βραχυπρόθεσμου ή μεσοπρόθεσμου σκοπού. Ονομάζουμε διαχρονικό κάθε τί που θα μας προσδώσει πνευματικό βάθος ώστε να ισορροπήσουμε της εσωτερική μας κλίση που ρέπει προς τη ζωική φύση. Αντίθετα, σε εποχές πνευματικότητας, η διαχρονικότητα είναι το αποτέλεσμα της χρήσεως εφήμερων δημιουργιών. Διαχρονικές συνταγές μαγειρικής, διαχρονικά συγγράματα, διαχρονικά πολιτεύματα, διαχρονικές αλήθειες, διαχρονικοί κανόνες κλπ. Στοιχεία της στιγμής που μετατρέπονται σε αιώνιες αλήθειες, με κοινή καταγωγή και συγκεκριμένο σκοπό.
Έτσι και στη μουσική. Σε εποχές πνευματικότητας η μουσική της στιγμής μεταφράζεται ως θεία έμπνευση, που πηγάζει από τα βάθη των αιώνων. Η στιγμή υπερνικά την εφημέρεια και το βίωμα υπερνικά τις κοινωνικές σκοπιμότητες και τις ατομικές ωφέλειες, τα τέκνα της έγχρονης σκέψης. Σε υλιστικές εποχές, η τέχνη λειτουργεί αντίστροφα: ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Όλα μεταφράζονται σε έγχρονες καταστάσεις. Πηγαίνουμε σε μουσική συναυλία για να μπορούμε να καυχηθούμε αύριο στην παρέα ότι ήμασταν κι εμείς παρόντες σε αυτό το "πνευματικό" γεγονός. Χορεύουμε στον καθρέφτη για να ομοιάσουμε κοινωνικά επιτυχημένους και λικνιζόμαστε στα κέντρα για να προκαλέσουμε. Αγοράζουμε δίσκους για να δηλώσουμε ότι συμμετέχουμε στο πνευματικό δημιούργημα, ως χορηγοί τρόπω τίνα.
Στις υλιστικές εποχές, όπως η σημερινή και η κλασική (αρχαία ελλάδα) κυριαρχούν οι έντονοι ρυθμοί και τα κρουστικά όργανα. Ο χρόνος. Πρέπει να δηλώνεται η περιοδικότητα στα δημιουργήματα, οι βρόγχοι (λούπες) και η αυστηρή επανάληψη των μουσικών φράσεων. Με τον ίδιο τρόπο που δηλώνονταν οι γεωμετρικές αναλογίες στα εικαστικά (πχ. Ντα βίντσι, Πραξιτέλης κλπ.). Η χωρικότητα και η χρονικότητα είναι άρρηκτα δεμένες άλλωστε. Το αρχαίο θέατρο, όπως και ο σύγχρονος κινηματογράφος ακολουθούν αυστηρά μοτίβα εξέλιξης, ως και συγκεκριμένη διάρκεια. Τα πάντα συμπυκνώνονται στην αναγκαιότητα και την περιοδική οργάνωση.
Με απλά λόγια, διαχρονικότητα είναι ο δικός μας τρόπος να προσεγγίζουμε την πνευματική μας ύπαρξη. Ανάγουμε σε διαχρονικό κάθε τί που μας υπενθυμίζει ότι είμαστε κάτι περισσότερο από αυστηρά καθορισμένες βιολογικές οντότητες. Κι ο καθένας έχει τον δικό του τρόπο να θεωρεί τον χρόνο κι επομένως και το διαχρονικό. Απλά σε εποχές ορθο-λογισμού (κοινώς παραδεκτού μα και επιβεβλημένου τρόπου σκέψης) οι θεωρήσεις συγκλίνουν. Κι όλα ομοιάζουν μεταξύ τους ακριβώς επειδή μάθαμε να τα παράγουμε μα και να τα ερμηνεύουμε με κοινό τρόπο. Σήμερα, αδυνατούμε να δημιουργήσουμε ο,τιδήποτε διαχρονικό (με την υπέρχρονη ερμηνεία) γιατί ζούμε σε εποχές επιστημονικές εφημέρειας, η οποία όπως και τα επιστημονικά θεωρήματα καταρρίπτεται από την αναγκαιότητα της επόμενης ημέρας. Στην πραγματικότητα αδυνατούμε να κατανοήσουμε το πνευματικά διαχρονικό που διαφεύγει της καθημερινής αναγκαιότητας. Ό,τι δεν έχει βραχυπρόθεσμο ή μεσοπρόθεσμο σκοπό δεν έχει λόγο ύπαρξης ("The matrix/Revolutions" - ο τελικός διάλογος Neo-Smith).
