Αλυτο μυστήριο η σταδιακή εξαφάνιση των μελισσών

Η μυστηριώδης, μαζική εξαφάνιση των μελισσιών, που παρατηρείται από το περασμένο φθινόπωρο στις ΗΠΑ και πλέον καταγράφεται στον Καναδά, αλλά και στην Ευρώπη, εξακολουθεί να σπαζοκεφαλιάζει τους επιστήμονες και να προκαλεί προβληματισμούς για το μέλλον των καλλιεργειών.

Η Δυτική Ακτή των ΗΠΑ εκτιμάται ότι έχει χάσει πλέον το 60% του πληθυσμού των μελισσών εμπορικής εκμετάλλευσης και η Ανατολική Ακτή το 80%, όταν τα φυσιολογικά περιθώρια απωλειών δεν ξεπερνούν το 20%.

Σύμφωνα με την εφημερίδα New York Times, οι ζημιές στη γεωργία από την εξάλειψη των μελισσών, εξαιτίας της μη επικονίασης στις καλλιέργειες παραγωγής τροφίμων, θα ανέλθουν στο ύψος των 14 δισ. δολαρίων εξαιτίας αυτής της μείωσης.

Πλέον, το φαινόμενο παρουσιάζεται σε 22 πολιτείες των ΗΠΑ και έκτοτε έχει επεκταθεί σε Γερμανία, Ελβετία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, ενώ κρούσματα έχουν αρχίσει να αναφέρονται στη Βρετανία και την Ελλάδα, αναφέρει η βρετανική εφημερίδα Independent.

Αίνιγμα
Η αινιγματική πάθηση έχει ονομαστεί «Σύνδρομο Διάλυσης του Μελισσιού» και παρ όλες τις επιστημονικές έρευνες που έχουν διεξαχθεί, η αιτία που την προκαλεί παραμένει άγνωστη. Μέχρι σήμερα οι υποψίες αφορούσαν τα εντομοκτόνα, την άνοδο της θερμοκρασίας εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών, τις γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες, ενώ ένα πιο πρόσφατο σενάριο αποδίδει το φαινόμενο στην ακτινοβολία των κινητών. Ωστόσο, όλες οι εξηγήσεις φαίνονται ανεπαρκείς. 

Κάποιοι ερευνητές ισχυρίζονται ότι η πάθηση μπορεί να είναι επανεμφάνιση μιας εξίσου μυστηριώδους ασθένειας που προσέβαλε τις μέλισσες στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 60, για την οποία τα αίτια δεν προσδιορίστηκαν ποτέ.

Το βέβαιο είναι ότι οι μέλισσες φεύγουν από τις κυψέλες τους για να αναζητήσουν γύρη και νέκταρ και δεν επιστρέφουν και δεν εντοπίζονται ποτέ. Στις κυψέλες απομένει μόνο η βασίλισσα και οι νεαρές μέλισσες με πρωτοφανή συμπτώματα. Στις λίγες εναπομείνασες κάθε φορά μέλισσες διαπιστώνεται να υπάρχουν ταυτόχρονα όλες οι γνωστές ιώσεις και μυκητιάσεις από τις οποίες προσβάλλονται.

Αυτό σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό τους σύστημα έχει εξουδετερωθεί πλήρως. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα είδος συνδρόμου ανοσοποιητικής ανεπάρκειας, κάτι σαν AIDS των μελισσών.

Το πιο περίεργο, όμως, είναι ότι τα άδεια μολυσμένα μελίσσια δεν λεηλατούνται από άλλα υγιή σμήνη, πράγμα που συμβαίνει συνήθως σε κανονικές συνθήκες. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί μόνο από το γεγονός ότι «στα μελίσσια αυτά υπάρχει κάτι τοξικό που κρατάει τα υγιή μακριά», λένε οι επιστήμονες και αυτό αναζητούν.

Οι υψηλότερες θερμοκρασίες αποτελούν μία εξήγηση για το φαινόμενο. «Οι ξηρές συνθήκες του φθινοπώρου μείωσαν το φυσικό ανεφοδιασμό των μελισσών σε τρόφιμα, κάτι που τις καθιστά πιο τρωτές σε κάποιο είδος ιού ή κάποιας μόλυνσης από μύκητες», λέει ο Τζέιμς Μπρόμενσανκ από την εταιρεία Bee Alert Technology, που έχει επιφορτιστεί με τη διερεύνηση του ζητήματος.

Εντομοκτόνα
Εντούτοις, κάποιοι άλλοι επιστήμονες θεωρούν υπεύθυνα τα εντομοκτόνα που χρησιμοποιούνται για να καταπολεμήσουν τα ακάρεα που προσβάλουν τα μελίσσια και είχαν αποδεκατίσει τον μισό πληθυσμό τους στις ΗΠΑ στη δεκαετία του 80. Οπως έχει αποδειχθεί, τα συγκεκριμένα εντομοκτόνα επηρεάζουν την ικανότητα των βασιλισσών να φέρουν στον κόσμο τον ίδιο αριθμό εργατριών μελισσών, την ίδια στιγμή που οι βασίλισσες έχουν τη μισή διάρκεια ζωής σε σχέση με αυτή που είχαν πριν από μερικά χρόνια.

Σύμφωνα με μια τρίτη εκδοχή, που στηρίζεται σε ένα επιστημονικό πείραμα που διεξάχθηκε στη Γερμανία, η εξαφάνιση των μελισσών οφείλεται στις καλλιέργειες των μεταλλαγμένων. Ερευνητές του γερμανικού πανεπιστημίου της Γένας στη Θουριγγία, με επικεφαλής τον καθηγητή Χανς Χίνριχ Κάατζ, πειραματίσθηκαν με το γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι ΒΤ, που περιέχει γονίδια του βακίλου της Θουριγγίας (ΒΤ), ένα βακτήριο το οποίο βρίσκεται στο έδαφος και είναι τοξικό για τα έντομα.

Αν και δεν παρατηρήθηκε άμεση τοξική επίδραση στις μέλισσες, διαπιστώθηκε ότι άλλαξε η επιφάνεια του εντέρου τους και μειώθηκε τόσο πολύ η αντίσταση του ανοσοποιητικού τους συστήματος ώστε άρχισαν να προσβάλλονται πολύ εύκολα από διάφορα παράσιτα και να μειώνεται δραματικά ο πληθυσμός τους. Ας σημειωθεί ότι στις ΗΠΑ το 40% των φυτειών καλαμποκιού είναι σπαρμένες με γενετικά τροποποιημένο καλαμπόκι ΒΤ.