Η Μυρτιώτισσα είναι η πρώτη
Ελληνίδα ποιήτρια που διάβασα. Ήμουν παιδί όταν πρωτάκουσα να απαγγέλουν
ποιήματά της και δεν άργησε να τροφοδοτήσει με τους στίχους της τα όνειρά μου.
Ο πολυτάραχος βίος της υπήρξε ένας αινιγματικός μύθος για μένα. Περνώντας τα
χρόνια, αυτή η παρ΄ ολίγον «συναυτοκτονούσα» με τον Κωστή Παλαμά εξακολουθούσε
να με γοητεύει.

Η Πολυδούρη προσδέθηκε στο
καρυωτακικό καράβι και έτσι μας παραδόθηκε. Κάτι που μεγέθυνε την τραγικότητα
του λόγου της, πολύ πριν η ίδια διαμορφώσει τον δικό της μύθο.

Η Μυρτιώτισσα δεν θέλησε να
προσδεθεί στο μαβιλικό άρμα, παρά τον σφοδρό έρωτά της για τον ποιητή. Ούτε
αργότερα φιλοδόξησε να παραμείνει κάτω από τη βαριά παλαμική σκιά. Έμεινε
μεταφυσικά άστεγη. Με συνέπεια, την απουσία μιας σαφούς ιδεολογικής παρουσίας,
τη σύγχυση πολλές φορές των κατευθύνσεών της, την έλλειψη ενός αισθητικού «κριτηρίου»
και την περιχαράκωση σε μια εκφραστική ποιητική εαυτογραφία.

Ο ποιητικός λόγος της
Μυρτιώτισσας έλαμψε σε μία εποχή που η Ελλάδα θρηνούσε τη διάψευση των εθνικών
της ελπίδων. Και η θητεία της παλαμικής μεγαλοσύνης έδυε μαζί με την εποχή που
την εξέφραζε.

Ελάχιστοι είχαν κατορθώσει να
παρακολουθήσουν ή να μπολιαστούν από τα νέα ρεύματα και τις μοντέρνες
τεχνοτροπίες που βρίσκονταν σε εξέλιξη, στην ευρωπαϊκή επικράτεια. Η Ελλάδα
βάλτωνε στην απραξία των στρατιωτικών κινημάτων.

Αν όμως κάθε δημιουργός
αντιπροσωπεύει και ένα επίπεδο προσωπικών εμπειριών, τότε η νέα ποιητική
διάθεση, η προβολή του διονυσιακού στοιχείου και η όλη περιπέτεια της ψυχής που
κόμισε στον γυναικείο ποιητικό λόγο η Μυρτιώτισσα, είναι χαρακτηριστική και
αξιοπρόσεκτη. Πέρα από τις όποιες στιχουργικές της ατημέλειες και φραστικές της
μονοτονίες. Παρά το ότι ιχνηλατεί καταστάσεις και συναισθήματα πολύ προσωπικά,
και λιγότερο μας προτείνει ένα νέο ποιητικό όραμα.

Μέχρι την εποχή της η όποια
γυναικεία ποιητική πνοή εκφυλίζεται μέσα σ΄ έναν ομιχλώδη ιδανισμό. Η φωνή των
ποιητριών ήταν μάλλον εκμυστηρευτική παρά δηλωτική. Η Μυρτιώτισσα είναι η πρώτη
που με το έργο της, και ίσως περισσότερο με την προσωπική της παρουσία,
υπονόμευσε την ερμηνευτική δυσπιστία, όχι μόνο των ίδιων των γυναικών αλλά και
των ανδρών δημιουργών. Είναι η πρώτη που ψηλάφησε συνειδητά τη γυναικεία
ετερότητα.

Προηγήθηκαν βέβαια οι ισχνές
απόπειρες μιας πιο ελεύθερης έκφρασης, από την Ευφροσύνη Σαμαρτζίδου, την
Αιμιλία Κούρτελη-Δάφνη και τη Μαρίκα Πίπιζα, αλλά έμειναν μετέωρες ή ξεχάστηκαν
πολύ σύντομα κάτω από την πίεση των πολιτικών γεγονότων και των κοινωνικών
διεργασιών στο εσωτερικό της ελληνικής επικράτειας. Πολύ αργότερα, η ακούραστη
προσπάθεια της Αθηνάς Ταρσούλη θα ξαναφερει στην πνευματική επιφάνεια τις σημαντικές
ή λιγότερο σπουδαίες γυναικείες αυτές φωνές, που άνοιξαν το δρόμο. Έστω και αν
η γλωσσική τους δυναμική, η θεματολογική τους πρόταση, και η οραματική τους
προοπτική δε μας συγκινεί ή μας αφήνει αδιάφορους σήμερα.

Η Μυρτιώτισσα είναι εκείνη που
καταργεί την παράδοση που θέλει τον γυναικείο ποιητικό λόγο, και ιδιαίτερα τον
ερωτικό, να παραμένει πάντα στο ασφαλές πεδίο του μύθου και της αχλύς του.
Ενστικτωδώς αντιβυρωνική, λάτρευσε την ομορφιά του κορμιού, τη χαρά των
αισθήσεων, το αρχέγονο πάθος, την παγανιστική διάθεση της ζωής. Υπήρξε μία
βιταλίστρια τραγουδοποιός.

Η σεξουαλική αμεσότητα του
λόγου, η ηδονιστική ατμόσφαιρα, η λεκτική ευθύτητα, η φραστική τολμηρότητα, η
μη απόκρυψη των ενδόμυχων ερωτικών επιθυμιών και το απροσχημάτιστο ύφος, αν και
δεν αποκλείονταν, ωστόσο δεν υιοθετούνταν, ακόμη και από τις πιο «προχωρημένες»
κοινωνικά γυναικείες μορφές. Ακόμη και από αυτές που κατ΄ ευφημισμό ονόμαζαν
Σαπφιάζουσες.

Η Μυρτιώτισσα μιλά απροκάλυπτα
για τη γυναικεία ομοφυλοφιλία, χωρίς ενδοιασμούς ή σεμνοτυφία. Πηγή της ποίησής
της είναι η ζωή και όχι η πνευματική της ανάμνηση. Δημιουργεί μια ποίηση που θα
την ονομάζαμε θηλυκόψυχη.

Πρώτη αυτή χαρτογραφεί
ξεκάθαρα πλέον τις σχέσεις ερωτισμού και ποίησης. Θα λέγαμε, ηδονισμού και
ποιητικής έκφρασης. Υιοθετεί έναν ερωτικό λόγο που αποτελεί κατά κάποιον τρόπο
άμεση επίθεση στην καθιερωμένη και εθιμικά πάγια ανδρική αντίληψη. Είναι εκείνη
που με την τολμηρή στάση της επαναπροσδιόρισε και συνέδεσε τα προβλήματα των
δύο φύλων. Ο γυναικείος ερωτισμός στέκεται ισότιμα απέναντι στον ανδρικό. Στο
έργο της συναντάμε το συγκερασμό του ρομαντικού παραδοσιακού πνεύματος με την
ελευθεριάζουσα ορμή του καιρού της.

Εισάγει στην ποίησή της έναν
φυσιολατρικό ερωτικό παγανισμό. Το δάσος, το δέντρο, η εξοχή, το τοπίο
γενικότερα δεν αποτελούν απλό θεματογραφικό φόντο, ένα βουκολικό περίγραμμα
μιας αστικής ματιάς. Δεν είναι απαραίτητο κάδρο για να στηθεί η ποιητική
σύλληψη. Η φύση είναι υφαντουργός και κομμώτρια των ανθρώπινων συναισθημάτων,
προϋπόθεση της εσωτερικής της ευτυχίας, του δικού της αγώνα για την
ανεξαρτησία. Συνδημιουργός του προσδοκώμενου αισθητικού αποτελέσματος, της
συναισθηματικής φόρτισης. Μια ανάλυση όμως φροϋδική, θα μας οδηγούσε σε άλλα
μονοπάτια.

Υπάρχουν δεκάδες εικόνες στο
έργο της και αρκετές μεμονωμένες ποιητικές συνθέσεις που αποτελούν για την
εποχή της, την τάξη της και τα κοινωνικά δεδομένα, μια πράξη ρωμαλέας
αντίστασης. Κάθε στιγμή της ψυχικής πορείας της, κάθε εσωτερική της αντινομία
έχει μία αντίστοιχη στιχουργική εκφραστική τυπολογία.

Εύκολα ξεχωρίζουμε ότι έγραφε
σχεδόν πάντα με μιαν παθιασμένη γρηγοράδα, πέφτοντας πολλές φορές στην άρρυθμη
πεζολογία, από την οποία τη διέσωζε η τολμηρότητα της έμπνευσης και το θάρρος
της απεικόνισης. Η αυθορμησία ήταν μάλλον κοινή ιδιότητα της ζωής και του έργου
της. Από δομικής άποψης, χρησιμοποιεί τον γνωστό ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο της
παράδοσης, με τον μονότονο ρυθμό του, την ελεγχόμενη έντασή του, την
στιλιζαρισμένη φόρμα του, την απλή κατάταξη των προτάσεών του, την απτή
στιχουργική του νοητική πυκνότητα. Λέξεις, εικόνες, καταστάσεις, ρυθμοί,
φράσεις, νοήματα, επαναλαμβάνονται άλλοτε με ευχάριστη άνεση και άλλοτε
μονότονα. Ορισμένες φορές ο ποιητικός της λόγος, πέρα από τη νοηματική του
απτότητα, ακούγεται σαν ένα άκεφο ομοιότονο γουργούρισμα. Το λεξιλόγιό της είναι
προσδιορίσιμο, η γλώσσα είναι η καθομιλουμένη, στρωτή δημοτική. Το βάρος πέφτει
περισσότερο στη λειτουργία της ομοιοκαταληξίας. Μια λειτουργική ομοιοκαταληξία,
που αφήνει να διαφανεί η ηχητική ομοιότητα των εικόνων, η δυναμικότητα της
σύνθεσης, το εκφραστικό τόλμημα, και η οποία λειτουργεί εξισορροπητικά στη
μεταξύ τους σχέση.

Στη Μυρτιώτισσα οι λέξεις
είναι εκείνες που υπηρετούν την ιδέα, τη σκέψη του δημιουργού, όχι το αντίθετο.
Τα ποιητικά της οράματα, οι αξιολογικές της προτάσεις, οι μεταφορές της, οι παρομοιώσεις
της, οι σύντομες ή μεγάλες εικονογραφικές συνθέσεις της, είναι συνήθως απλές
και επαναλαμβάνονται σε όλες τις συλλογές της. Η ποιήτρια δεν πειραματίζεται,
δεν δοκιμάζει άλλες φόρμες, δεν επιδιώκει να ξεφύγει από τη συγκεκριμένη
θεματογραφία που έχει από την αρχή της εμφανίσεώς της επιλέξει. Η τεχνική της συνίσταται
συνήθως στη χρησιμοποίηση εύηχων μεταφορών, ρυθμικών μοτίβων και τολμηρών
εικόνων. Ο εξομολογητικός αισθησιακός τόνος ρέπει ενίοτε προς τη μελαγχολία, το
άγχος, τη θλίψη, την ανία, την απελπισία, την συνειδητοποίηση του ατελέσφορου
των προθέσεών της.

Το λάθος της Μυρτιώτισσας
είναι ότι θέλησε να «σταματήσει» το χρόνο, με ό, τι αυτό συνεπάγεται.
Υπερεκτίμησε τις δυνάμεις της, εγκλωβίστηκε στη γυναικεία της φιλαρέσκεια,
συγκλονίστηκε από την αδιαμφισβήτητη ομορφιά της, θαμπώθηκε από το θαυμασμό του
περίγυρου και αρνήθηκε το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής της να αποπαγιδευτεί από
τον ίδιο της τον εαυτό. Δεν ενδιαφέρθηκε για τις κοσμογονικές αλλαγές που
συντελούνταν γύρω της, έμεινε απαθής στα ιστορικά γεγονότα της εποχής της,
έμεινε πάντα απόμακρη από τα κοινά. Η θεματολογία της δεν επεκτάθηκε πέρα από
τα όρια των πρώτων ποιητικών της συνθέσεων, αν και συμπληρώθηκε σποραδικά από τα
διάφορα θλιβερά συμβάντα της προσωπικής της ζωής.

Στις δύο τελευταίες ποιητικές
συλλογές της, παρ΄ ότι κάποιοι σκόρπιοι στίχοι της αναδίνουν το άρωμα της πρώτης
της φρεσκάδας, συναντάμε μια πνευματική κόπωση, μάλλον και σωματική, παρά τις λυρικές
αναλαμπές των ποιημάτων εκείνων που αναφέρονται στο θάνατο του γιού της ή της μητέρας
της. Η ποιητική της ανάσα είναι πιο αργή, ο τόνος της χαμηλότερος, παρ΄ ότι
εσωτερικότερος, το ύφος της πιο λυγρό, περισσότερο απαισιόδοξο. Η μοναξιά, ο
θάνατος, οι αρρώστιες, οι στερήσεις την έχουν περικυκλώσει. Η σφριγηλότητα του
σώματος έχει παρέλθει, η θαλερότητα των αισθήσεων έχει παραχωρήσει τη θέση της σε
μια στωική στάση ζωής, σε μια νοσταλγική αναπόληση. Η θηλυκή ερωτική
θεματογραφία την οποία τόσο φλογερά διακόνισε η ποιήτρια, ολοκλήρωσε τον κύκλο της.

Αρνούμενη να φυγαδευτεί από
τον «κόσμο του παλιού καλού καιρού», πλούσια σε ερωτικές αναμνήσεις και
σωματικές αισθήσεις, περιχαρακώθηκε στην προσωπική της Μεγάλη ερωτική Ιδέα και
αυτή υπηρέτησε μέχρι το τέλος της ζωής της, με αυτάπάρνηση και παρρησία.

Επέλεξε να τελειώσει τη ζωή της
συντροφιά με τη λιτανεία των δικών της ερωτικών φαντασμάτων.

Μυρτιώτισσα, Μια παρουσίαση
από τον Γιώργο Μπαλούρδο, εκδόσεις Γαβριηλίδης, εκ νέου, Αθήνα 2002.

Από το βιογραφικό της ποιήτριας
στο ίδιο βιβλίο κρατάω και μεταφέρω τις εξής ενδιαφέρουσες πληροφορίες:

-Το πραγματικό της όνομα ήταν
Θεώνη Δρακοπούλου.

-Γεννήθηκε στην
Κωνσταντινούπολη(η ημερομηνία είναι αβέβαιη, 1885, 1883 ή 1881), από επιφανή
οικογένεια.

-Δεν ενδιαφερόταν για το
σχολείο, αλλά για την ποίηση και το θέατρο (πρωταγωνίστησε σε διάφορες
ερασιτεχνικές και επαγγελματικές παραστάσεις).

-Ο Νίκος Καζαντζάκης την
αποκάλεσε «σταυρωμένη ποιήτρια της αγάπης».

-Στην προσωπική της ζωή δεν
στάθηκε πολύ τυχερή. Παντρεύτηκε έπειτα από πίεση των δικών της τον εξάδελφό της
Σπύρο Παππά. Η αποτυχημένη συμβίωση (στο μεταξύ γέννησε τον γιό της Γιώργο,
μετέπειτα ηθοποιό) την οδηγεί να εγκαταλείψει τον σύζυγό της.

-Μετά από λίγα χρόνια
ερωτεύεται παράφορα τον ποιητή Λορέντζο Μαβίλη. Θάνατος του ποιητή και δεύτερη
προσωπική αποτυχία.

-Καθοριστική συνάντηση και
συναναστροφή με τον Κωστή Παλαμά

-Ακολουθούν αρκετές ποιητικές
συλλογές και βραβεύσεις

-Πεθαίνει το 1968.

Για την Μυρτιώτισσα μπορείτε επίσης
να δείτε εδώ:

http://k-m-autobiographies.blogspot.com/2009/03/71.html

http://www.peri-grafis.com/ergo.php?id=374

http://www.poiein.gr/archives/5827/index.html

και σε πολλά άλλα sites.