Συγκρινόμαστε συνεχώς με τους άλλους -αδέλφια, φίλους, γείτονες, συμμαθητές, συναδέλφους κ.ά. Συχνά, τα αισθήματα φθόνου ακολουθούν τα χνάρια της σύγκρισης…

Το αίσθημα του φθόνου αποτελεί μέρος της καθημερινότητας όλων μας και  ελάχιστοι είναι αυτοί που ποτέ δεν το έχουν βιώσει. Η δυσκολία προσέγγισης του φθόνου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι το αίσθημα αυτό συνδέεται με ντροπή και ενοχή, από τη στιγμή που η θρησκεία το θεωρεί ως ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα, ο μαρξισμός πως όλοι θα πρέπει να κατέχουν τα ίσα κ.ά. Για το λόγο αυτό, αν θέλουμε να το κατανοήσουμε, θα πρέπει να το προσεγγίσουμε χωρίς προκαταλήψεις, αφορισμούς και δαιμονοποιήσεις.

Αυτός που φθονεί δεν φθονεί επειδή νιώθει άσχημα, αλλά επειδή κάποιοι άλλοι νιώθουν καλά. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, ο φθόνος σημαίνει όνειρα και επιθυμίες που ποτέ δεν πραγματοποιήθηκαν. Το άτομο που φθονεί είναι σαν να βροντοφωνάζει πως δεν νιώθει καλά με τον εαυτό του. Κάποιων άλλων η γοητεία, η εξυπνάδα, η φήμη ή οι ικανότητες τού υπενθυμίζουν όλα όσα θα ήθελε και ο ίδιος να είναι, αλλά δυστυχώς δεν είναι…

 Στην ήπιά του μορφή, ή αυτό που αποκαλούμε «ζηλεύω με την καλή έννοια», ο φθόνος μπορεί να αποτελέσει ενός είδους κινητήρια δύναμη. Στην καταστροφική του μορφή, όμως, μπορεί να κατακλύσει τη σκέψη και τη ζωή μας. Μπορεί να αρχίσει με μία αίσθηση κατωτερότητας και αδικίας, και να συνεχίσει ως μία ανάγκη για κουτσομπολιό, συκοφάντηση, παρενόχληση, μείωση καθώς και εκδήλωσης οργής και μίσους προς το υποκείμενο του φθόνου. Στην ακραία του μορφή, ο φθόνος μπορεί να οδηγήσει και στην επιθυμία να προκληθεί ενεργητικά κακό στον άλλον.

Στην ουσία, φθόνος είναι η δυσκολία ή ακόμα και η άρνηση αναγνώρισης οποιουδήποτε θετικού στοιχείου στους άλλους. Όταν το υποκείμενο του φθόνου μας είναι ένα αδιαμφισβήτητα προικισμένο και επιτυχημένο άτομο, τότε η κάλυψη του φθόνου μας γίνεται πιο ευκολότερα διαμέσου ενός εστιασμού σε στοιχεία του χαρακτήρα αυτού που φθονούμε καθώς τέτοια έχουμε όλοι μας άφθονα...

Είναι πολύ δύσκολο να το παραδεχθεί κανείς, αλλά αυτοί που φθονούν νοιώθουν συχνά ανακούφιση, ακόμα και ευχαρίστηση, όταν τα υποκείμενα του φθόνου τους αποτυγχάνουν, ιδιαίτερα αυτά που είναι τόσο «τέλεια» και θαυμάζονται από τους περισσότερους. Στον υποδόριο φθόνο της μάζας στηρίζεται η απήχηση και η «επιτυχία» των κουτσομπολίστικων τηλεοπτικών εκπομπών και των συναφών εντύπων, κίτρινων ή μπεζ…

Συχνά, δεν κατανοούμε πως τρέφουμε αισθήματα φθόνου καθώς είναι βαθειά υποσυνείδητα. Οι συνήθεις αιτίες αυτού του είδους φθόνου είναι παιδικά βιώματα κάποιου είδους βαθιάς έλλειψης/στέρησης και μιας αίσθησης παραγκωνισμού και είσπραξης αδιαφορίας. Μερικές φορές, μπορεί να έχει να κάνει με μια ανεπίλυτη σύγκρουση αδελφικής αντιζηλίας…

Στη ναρκισσιστική κοινωνία που ζούμε, η στάση στο θέμα αυτό έχει αρχίσει να αλλάζει, όπως και σε κάθε τι, άλλωστε. Οι εκδηλώσεις φθόνου, αρνητικών σχολίων και μικροψυχίας βρίθουν σε πολλές εκπομπές της TV, πίσω από την ανωνυμία του διαδικτύου κ.τ.λ., προσδίδοντας πλέον την απαραίτητη «νομιμοποίηση» στην εκάστοτε εκδήλωσή τους. Έτσι, συγκρινόμαστε πλέον πιο ανοιχτά με φίλους, συναδέλφους, διάφορους επώνυμους κ.ά. Ιδιαίτερα οι τελευταίοι, και κυρίως αυτοί που εκφράζουν δημόσια και δυναμικά τις απόψεις τους, γίνονται πολλές φορές αποδέκτες του κύριου όγκου του όποιου φθόνου κάποιων από εμάς. Η οποιαδήποτε δυσφορία, που τυχόν εκφράζεται από την πλευρά του δημόσιου προσώπου για τον οχετό που εισπράττει, αντιμετωπίζεται συχνά με την προσχηματική έκφραση: «Από τη στιγμή που είσαι δημόσιο πρόσωπο, θα πρέπει να αποδέχεσαι και την όποια δημόσια κριτική». Στις περιπτώσεις αυτές, ο οχετός ταυτίζεται με την «κριτική»…

Το υποσυνείδητο μίσος -ως απόρροια του φθόνου μας- και η αμφιθυμία μας απέναντι στα διάφορα επώνυμα πρόσωπα αντιπροσωπεύουν συνήθως την ανώνυμη, ανούσια και χωρίς ιδιαίτερο περιεχόμενο ζωή μας, και εκφράζεται, μεταξύ άλλων, και διαμέσου μιας εμμονής για δημόσια αποδοκιμασία των εν λόγω επωνύμων στο διαδίκτυο. Από τις πιο δημοφιλείς αναρτήσεις του διαδικτύου παγκοσμίως είναι αυτές που αναφέρονται με αρνητικό τρόπο σε διάφορα επώνυμα πρόσωπα. Ένα παράδειγμα περί αυτού αποτελεί το blog “What Would Tyler Durden Do”, όπου πολλά σύγχρονα είδωλα και οτιδήποτε σχετίζεται με αυτά -ακόμα και τα μικρά τους παιδιά- διασύρονται ανελέητα.

Όλες οι κοινωνίες είχαν πάντα ανάγκη από βασιλιάδες, ηγέτες και ήρωες να θαυμάζουν, να εξιδανικεύουν και κάποια στιγμή να αποκαθηλώνουν. Όμως, στη σύγχρονη ναρκισσιστική κοινωνία που ζούμε, είμαστε όλοι μας κατά κάποιον τρόπο λιγότερο ή περισσότερο junkies προσοχής. Τα πρόσωπα που γίνονται επίκεντρο προσοχής θαυμάζονται και μισούνται ταυτόχρονα. Η ολοένα και μεγαλύτερη ανωνυμία, που στέκει σαν πούσι πυκνό και απειλητικό πάνω μας, μας οδηγεί στην ανάγκη να θέλουμε να γίνουμε αντικείμενα προσοχής, που για αρκετούς αυτό σημαίνει το να «είμαι κάποιος». Ορισμένοι, μάλιστα, δεν διστάζουν να εκθέσουν τη δυστυχία, τη ζωή και τον ίδιο τους τον εαυτό σε «κοινή θέα», μέσα από τηλεοπτικές εκπομπές προσωπικής απογύμνωσης, τύπου «Big brother», «Ανίτας Πάνια» ή πώς αλλιώς ονομάζονται.

 Πολλές και πολλοί θα ήθελαν να είναι, για παράδειγμα, Paris Hilton ή Γιώργος Νταλάρας, αλλά, από τη στιγμή που δεν είναι, τους «πολεμούν», τους κατακρίνουν και τους διασύρουν ανελέητα με αφορμή ακόμα και το παραμικρότερο «ολίσθημά» τους και, αν ήταν δυνατόν, θα ήθελαν να τους αποκαθηλώσουν και  να τους αφανίσουν  ώστε να εξαλειφθεί η πηγή υπενθύμισης της αίσθησης προσωπικής τους ανεπάρκειας και ασημαντότητας, όπως συνήθως το βιώνουν. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, πως ο οποιοσδήποτε ασκεί την οποιαδήποτε κριτική σε διάφορα συγκεκριμένα δημόσια πρόσωπα νιώθει ενδόμυχα φθόνο προς αυτά. Κάτι τέτοιο ισχύει, κυρίως, στις περιπτώσεις που η επιθυμία για «κριτική» προσλαμβάνει τα χαρακτηριστικά της εμμονής, όταν και μόνο το άκουσμα του ονόματος ενός συγκεκριμένου δημοσίου προσώπου γεννά αισθήματα δυσφορίας…

Στη σύγχρονη ναρκισσιστική κοινωνία, το ερώτημα αμφισβήτησης της ταξικής κοινωνίας «γιατί να κατέχει αυτός και όχι εγώ;» μετατράπηκε στο ερώτημα αμφισβήτησης «γιατί να είναι αυτός το επίκεντρο της προσοχής και όχι εγώ;». Οι ήρωες και οι βασιλιάδες παλαιοτέρων εποχών μετατράπηκαν σε σύγχρονα «είδωλα», με τη διαφορά πως τα τελευταία σπάνια διακρίνονται για κάτι ουσιαστικό και διαχρονικό. Κι όμως, θαυμάζονται και φθονούνται, απλά γιατί αποτελούν το επίκεντρο της προσοχής και εκπροσωπούν αυτά που, όσοι φθονούν, θα ήθελαν πάρα πολύ να είναι ή να έχουν…

ΥΓ. Το παρόν ποστ αποτελεί αναδημοσίευση παλαιότερης ανάρτησης που, απ΄ότι φαίνεται, είναι πάντα επίκαιρη...