«Θέλω να μάθω τα σχέδια του Θεού»
Πριν από 100 χρόνια ο Aϊνστάιν έγραψε την εξίσωση της θεωρίας της σχετικότητας
ΡΕΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
E=mc2. Σύντομο, απλό, λιτό - συνολικά πέντε χαρακτήρες. Ο καθένας με το δικό του ειδικό βάρος και στην ορθή σειρά, άλλαξαν τη θεώρηση του ανθρώπου για το Σύμπαν. Ένα «μαγικό χέρι» χρειαζόταν, βρέθηκε στη μορφή του Αϊνστάιν. Ήταν πριν από ακριβώς 100 χρόνια, 27 Σεπτεμβρίου 1905...
Στα γραφεία της γερμανικής επιστημονικής επιθεώρησης «Annalen der Physik», μιας από τις παλαιότερες διεθνώς, έφτασε ένα συμπλήρωμα τριών σελίδων. Αποστολέας: Άλμπερτ Αϊνστάιν. Τίτλος: «H αδράνεια ενός σώματος εξαρτάται από την ενέργειά του;». Είκοσι έξι χρόνων τότε ο Γερμανοεβραίος φυσικός, αυτό που στην ουσία επιχειρούσε ήταν να... μαθηματικοποιήσει την ειδική θεωρία της σχετικότητας που είχε διατυπώσει. Άλλωστε, «το βιβλίο της φύσης» μπορεί πράγματι να ήταν γραμμένο στη γλώσσα των Μαθηματικών, όπως είχε πει τρεις αιώνες νωρίτερα ο Γαλιλαίος (1564-1842). Μ=L/c² κατέληγε στο άρθρο του ο Αϊνστάιν, όπου το «M» συμβολίζει τη μάζα ενός σώματος, το «L» την ενέργεια, και το «c²» την ταχύτητα του φωτός στο τετράγωνο. Πέντε χαρακτήρες συνολικά, που άλλαξαν αργότερα - το L αντικαταστάθηκε από το E για την ενέργεια - και έδωσαν την ακόλουθη, ίσως την πιο διάσημη εξίσωση στον κόσμο (ας μην ξεχνάμε και το 1+1=2): Ε=mc².
Εκατό ετών η εξίσωση και οι επιστήμονες συνεχίζουν να την αγαπούν το ίδιο. Στον τόμο που επιμελήθηκε ο Γκράχαμ Φαρμέλο (διευθυντής στο Μουσείο Επιστήμης του Λονδίνου και βοηθός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Southeastern στις ΗΠΑ), «Οι μεγάλες εξισώσεις του 20ού αιώνα» (Εκδ. Αλεξάνδρεια), οι εξισώσεις γίνονται απολαυστικές ακόμη και για τον μη μυημένο στις Θετικές Επιστήμες. Στο βιβλίο αυτό, οι εξισώσεις γίνονται όμορφες, αποκτούν βάθρο και στέκονται δίπλα σε έργα τέχνης. «Να σας εξηγήσω τι εννοώ εγώ με τη λέξη ομορφιά και εύχομαι να καταφέρω να το εκφράσω. Όταν λέω "αυτό είναι όμορφο" εννοώ ότι έχει συναισθηματικό αντίκτυπο σε μένα. Δεν είναι ένας συρφετός από ασύνδετα πράγματα, αλλά διακρίνεται από τάξη και συνέχεια.
Έχει μια δύναμη αυτή η εξίσωση. Όπως όταν βλέπεις έναν ωραίο πίνακα ή ένα φόρεμα, στα οποία δεν μπορείς να αλλάξεις τίποτα, δεν μπορείς να αφαιρέσεις κάτι γιατί αυτή είναι η εικόνα τους και έτσι είναι υπέροχα, που σημαίνει ότι όλα όσα τα στοιχειοθετούν είναι ακριβώς όπως θα έπρεπε να είναι», δήλωσε στα «NEA» ο Γκράχαμ Φαρμέλο.
«Το ίδιο συμβαίνει και σε ένα ωραίο ποίημα. Δεν μπορείς να αλλάξεις τις λέξεις, γιατί εκεί είναι η δύναμή του, οι συγκεκριμένες λέξεις στη συγκεκριμένη θέση. Έχετε πολύ καλά παραδείγματα στην Ελλάδα - έργα τέχνης εννοώ -, αλλά εγώ θα σας ανέφερα ένα σονέτο, το σονέτο 18 του Σαίξπηρ (σ.σ.: ένα σονέτο που διακρίθηκε για την αναπαραστατική ισχύ του και συγκρίνει την ερωτική μορφή με «μια μέρα θερινή»). Επίσης, η Παρθένος Μαρία του Μποτιτσέλι, θα ήταν ένα άλλο έργο... Δεν αλλάζεις τίποτα και η εξίσωση για την οποία μιλάμε έχει αυτή την ομορφιά. Δεν μπορείς να αλλάξεις τίποτα, τίποτα απολύτως, ούτε να προσθέσεις μπορείς ούτε να αφαιρέσεις, λέει αυτό που λέει και έχει τρομακτική ισχύ γιατί εκφράζει όλα αυτά που εκφράζει στο Σύμπαν, στον χρόνο. Συνάμα είναι πολύ σύντομη. Πέντε χαρακτήρες. Σκεφθείτε: Ε=mc². Δείτε την αξία της. Εκπληκτικό!».
ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
Παράθυρο σκέψης
«ΘΕΛΩ να ξέρω τα σχέδια του Θεού» έλεγε ο ιδεαλιστής διανοούμενος, και η δύναμη της διάσημης εξίσωσής του ίσως να ανοίγει κάποια παράθυρα για την επιστημονική σκέψη. Για παράδειγμα,
η θερμότητα από τον ήλιο, οι μαύρες τρύπες, η διαστημική τεχνολογία, τα λέιζερ, αλλά και το Big Bang αποτελούν σύμφωνα με τους ειδικούς πεδία εφαρμογής της περίφημης Ε=mc2. «H περιγραφή για τη Μεγάλη Έκρηξη θα ήταν διαφορετική αν δεν υπήρχε η μετατροπή της μάζας σε ενέργεια» σημειώνει ο Έιρλιν Κροτς, καθηγητής Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια
«Αν δεν είχαμε τη συγκεκριμένη εξίσωση, το σύμπαν δεν θα είχε τη μορφή που έχει. Δεν ξέρω τι θα υπήρχε, αλλά σίγουρα δεν θα ήμασταν εδώ».
TI ΕΙΠΕ
Όλα είναι ενέργεια
H Ε=mc2 είναι το κεφάλαιο που έλειπε από τα συγγράμματα της Φυσικής στις αρχές του 20ού αιώνα για να αλλάξει η θεώρηση που είχε ο κόσμος για το Σύμπαν. Τι είπε, στην ουσία, ο Αϊνστάιν; Ότι
η ενέργεια και η μάζα είναι ανταλλάξιμα, δηλαδή ότι αποτελούν διαφορετικές μορφές του ίδιου πράγματος και υπό τις κατάλληλες συνθήκες, η ενέργεια μπορεί να γίνει μάζα και το αντίστροφο. Και ότι η ταχύτητα του φωτός (c2) είναι ο σταθερός παράγων που «αποφασίζει» πόση ενέργεια έχει συλληφθεί σε ένα κομμάτι ύλης. Πόση; Μπορεί και ανυπολόγιστη, όση και εκείνη που εκλύθηκε μετά την έκρηξη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα: η πιο δραματική μεταφορά της εξίσωσης στην πράξη.
ΤΑ ΝΕΑ , 27/09/2005 , Σελ.: N58
http://ta-nea.dolnet.gr/print_article.php?e=A&f=18350&m=N58&aa=1