Στο κείμενο έκανα κάποιες μετατροπές - οριακές ίσως - γιατί, πέρα απο κάποια λαθάκια που ειχαν ξεφύγει - σκέφτηκα πως θέλει πολύ προσοχή η διατύπωσή μας σε τέτοια θέματα.
Για την αυτοκτονία ως πράξη, μπορούμε να πούμε πως εννοούμε περίπου το ίδιο πράγμα όλοι ... Αλλά τι γίνεται με το θέμα της επιλογής; Κρίνουμε με τα ίδια κριτήρια τις επιλογές κάποιων, ανεξάρτητα από το ποιοι είναι, σε τι φάσεις της ζωής τους βρίσκονται, κάτω από ποιες συνθήκες ζουν, ακόμα σε ποια ηλικία βρίσκονται; Αναφέρω κάποια παραδείγματα σε ότι αφορά την αυτοκτονία ως επιλογή .. και βεβαίως τη δική μας στάση.
Άνθρωποι κατάκοιτοι, (εγκεφαλικά επεισόδια κλπ) με διαύγεια πνεύματος και με μηδέν πιθανότητες ανάκαμψης. Επικαλούνται την αυτοκτονία, απλά οι περισσότεροι δεν έχουν τη φυσική δυνατότητα να την υλοποιήσουν. Πολλοί από αυτούς, ακόμα και αν την είχαν, δεν θα προχωρούσαν (ενδεχομένως) μέχρι το τέλος. Αλλά στην περίπτωση αυτή η έννοια της "επιλογής" είναι λίγο θολή.
Ένας δρομέας που χάνει το πόδι του .. ένας κιθαρίστας που χάνει το δάχτυλό του, ένας ζωγράφος που χάνει το φως του ... Ναι, προφανώς, μπορούν να το "παλέψουν" και αλλιώς ... Ναι, προφανώς θέλει "δύναμη" .. Ναι, ενδεχομένως αν "επιλέξουν" την αυτοκτονία, μπορεί να βρίσκονται υπό καθεστώς "ψυχολογικής αστάθειας" ή όπως αλλιώς θέλετε πείτε το. Μήπως όμως, τελικά, είμαστε λίγο αυστηροί με όσους διαπράττουν το "έγκλημα" να μη τα βγάζουν πέρα σε τέτοιες καταστάσεις; Σε κάθε περίπτωση, το να θεωρηθούν ως "αδύναμοι" με την αντίστοιχη στάση απο μέρους μας, μάλλον δεν βοηθά. Γιατί απλά, αυτή τη δύναμη ισως δεν την έχουν. Οπότε ισως επιλέξουν την "παραίτηση".
Και εγώ προσωπικά και πολλοί φίλοι, γνωστοί, το έχουμε σκεφτεί κάποια στιγμή. Ειδικά στην περίοδο των 16 – 17 με 20 κάτι …. Άλλοι περισσότερο σοβαρά, άλλοι λιγότερο. Οι λόγοι ήταν πολλοί, από ερωτικές απογοητεύσεις (χαμός … ) μέχρι τα αδιέξοδα του ανθρώπου και της κοινωνίας μας. Το γεγονός πως το σκεφτήκαμε .. και το γεγονός πως οι περισσότεροι δεν το έκαναν (εκτός από έναν, εκτός της στενής παρέας, που αργότερα αυτοκτόνησε), δεν ξέρω αν μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε ως «επιλογή» προσδιορισμένη με σαφήνεια.
Αν διευρύνουμε λίγο τη προσέγγιση, αν ξεφύγουμε από προσδιορισμένες ομάδες ή συνθήκες, και σταθούμε σε αυτούς που το κάνουν "χωρίς εμφανή λόγο" , πως είμαστε σίγουροι ότι οι δικοί τους λόγοι δεν είναι σοβαροί; Υπήρξαν, λένε, πολλοί ανώνυμοι, κυρίως νέοι, που αυτοκτόνησαν μαγεμένοι από το μεγαλείο της γραφής του Ντοστογιέφσκι. Προφανώς, ούτε αυτοί, ούτε οι τόσοι άλλοι που αυτοκτόνησαν στην διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, δεν ξύπνησαν μία μέρα και ενεργοποίησαν κάποια διαδικασία «επιλογής αυτοκτονίας» Ούτε μπορούμε να τους επισυνάψουμε ψυχολογικά προβλήματα και αδυναμίες. Δεν ξέρουμε αν είχαν περισσότερα προβλήματα απ’ ότι εμείς και αν στη ζωή τους μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαν επιδείξει "δύναμη" ή όχι.
Ο Κ. Καρυωτάκης έκανε δύο απόπειρες συνεχόμενες (κι εγώ πρόσφατα διάβασα ότι ήταν δύο). Την πρώτη, έπεσε γυμνός στη θάλασσα, για να πνιγεί. Δεν τα κατάφερε, γιατί ήταν καλός κολυμβητής (Λέτε να ήταν «μούφα» η ιστορία; «Αφού ήξερε κολύμπι, τι πήγε να δείξει; άρα … κάτι άλλο έτρεχε» Αυτό δεν θα σκεφτόντουσαν πολλοί, αφού ανέλυαν την πράξη του; …). Αν υπάρχει κάποια ανακρίβεια σε αυτό, τότε ζητώ συγνώμη για το λάθος.
Τη δεύτερη φορά λοιπόν, προτίμησε το περίστροφο. Και πέτυχε. Δεν νομίζω πως ήταν δειλός και δεν γνωρίζουμε τις εσωτερικές του διαδικασίες που τον οδήγησαν σε αυτήν την πράξη…. Δεν νομίζω πως παραβίασε κανένα καθήκον απέναντι σε κανέναν θεό και σε κανέναν άνθρωπο. Το καθήκον του απέναντι στους ανθρώπους, κατά τη γνώμη μου, το έπραξε … και με το παραπάνω. Και διαχρονικά. Απέναντι στον θεό .. θα μας πουν άλλοι. Απέναντι στον εαυτό του .. απλά δεν ξέρω. Ειδικά όμως ο Καρυωτάκης, ίσως πρέπει να κατηγορηθεί για κάτι. Πως έφυγε ενώ ο κόσμος τον ειχε ανάγκη. Οτι πρόσθετο δεν μπόρεσε να γράψει, το στερούμαστε εμεις ακόμα και σήμερα.
Ειτε λοιπον αφορά τον Καρυωτάκη, ειτε τον οποιονδήποτε ανώνυμο, δεν νομίζω πως η αναφορά μας σε ιδιότητες (θάρρος, δειλία, ψυχολογική αστάθεια κλπ) είτε σε υπέρτατες η μη ηθικές αξίες μπορεί να μας δώσει εξηγήσεις και κατ' επεκταση να καθορίσει τη στάση μας απέναντι στους ανθρώπους αυτούς. Ισως, η προσήκουσα - και ειλικρινής - προσέγγιση έχει να κάνει με την επισήμανση της "χρησιμότητάς τους". Τους έχουμε ανάγκη, ακόμα και αν έχουν προβλήματα, ανεπάρκειες, αποστάσεις απο δόγματα και θρησκείες .. κλπ. Αν το πιστευουμε, ισως υπέρχει περιθώριο να τους το μεταδώσουμε και να τους κρατήσουμε κοντά μας. Αν όχι τότε τα οποιαδήποτε άλλα επιχειρήματα ίσως ειναι ανεπαρκή.
Πέρα από οποιαδήποτε υποκειμενική δική μας στάση απέναντι στην πράξη η την πρόθεση της αυτοκτονίας, μήπως τελικά η έννοια της «επιλογής» δεν είναι τόσο μονοσήμαντη; Αν εξετάσουμε τις στιγμές της ζωής μας, όπου "επιλέξαμε" - άσχετες με την αυτοκτονία -, ίσως δούμε πως, ακόμα και εμείς οι ίδιοι, δεν είχαμε ακριβώς την ίδια λειτουργία. Δεν υπήρξε ποτέ η ίδια «καθαρότητα», δεν υπήρξε πάντα το ίδιο μείγμα μεταξύ των συναισθημάτων και των "αμιγώς" λογικών διαδικασιών, των επηρεασμών από άλλες καταστάσεις κλπ, που μας οδήγησε σε αποφάσεις. Μικρές ή μεγάλες.
Εν κατακλείδι, οι ανθρώπινες πράξεις, σαφώς μπορούν και πρέπει να κρίνονται από τους άλλους. Όμως χρειάζεται μια σεμνότητα (όχι με την έννοια της ηττοπάθειας, αλλά με την έννοια της ανοιχτής προσέγγισης) σε ότι αφορά την ερμηνεία τους, τις προθέσεις τους, τα κίνητρά τους, τις διαδικασίες (επιλογής ή μη) που τους «ώθησαν» … Δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε γνώστες και άρα απόλυτοι κριτές της ανθρώπινης ψυχής όταν αυτή εκφράζεται, με στάσεις ζωής, με πράξεις, με συμπεριφορές, με εκφράσεις. Δεν μπορούμε ποτέ, με ασφάλεια, να αποτυπώσουμε αυτά τα «πρωτογενή» που γεννιούνται κάθε μέρα στο εσωτερικό του κάθε ανθρώπου και τον ωθούν για τα περεταίρω ….
Παίρνω αυθαίρετα το δικαίωμα να αναφερθώ σε ένα άρθρο του site, φωτισμένο, τόσο ως προς το περιεχόμενο ως και ως προς το ύφος της γραφής του « Ο ζωγράφος μας κοιτά, Μποτιστέλλι» της εξαιρετικής gate. Μου ήρθε στο νου μία φράση. «… Ποτέ δεν μπορούμε να γνωρίζουμε σίγουρα τι συμβαίνει στην ψυχή ενός καλλιτέχνη, ακόμα και αν η ερμηνεία που δίνουμε είναι τουλάχιστον λογικοφανής… ». Προφανώς ένας αυτόχειρας δεν είναι καλλιτέχνης … και σκέφτηκα πολύ πριν κάνω τον συσχετισμό. Αλλά η φράση αυτή με εκφράζει απόλυτα και είναι ένα δείγμα για τη σεμνότητα που πρέπει να δείχνουμε στην ερμηνεία των ανθρώπων και όχι μόνο. Του κόσμου γύρω μας.
Η παραπάνω προσέγγιση, αν γενικευτεί, ενέχει κινδύνους. Ο πρώτος – και ίσως ο μεγαλύτερος– είναι να μη θέτουμε "όρια" απέναντι σε συμπεριφορές, πρακτικές, ιδεολογίες, υπό το άλλοθι της ερμηνείας και της κατανόησης, του σεβασμού της πολυπλοκότητας των μηχανισμών που τις γέννησαν. Η σεμνότητα λοιπόν δεν πρέπει να διαχωρίζεται απο την αποφασιστικότητα, για ότι θεωρούμε εμείς σωστό.
Και ο δεύτερος κίνδυνος έγγυται στο να αποφύγουμε κάθε προσπάθεια σύνθεσης, που οδηγεί σε κάποιες σταθερές, σε ένα πλαίσιο αρχών, κάτι που έχουμε ανάγκη και ως σύνολα αλλα και ως άτομα. Αλλά οι κίνδυνοι ειναι για να αντιμετωπίζονται ...
Προσωπικά, δεν θα κατηγορούσα με τόση ευκολία την αυτοκτονία, ακόμα και ως «καθαρή επιλογή» επικαλούμενος στάσεις ζωής όπως, «δύναμη» «επιμονή», «πάλη», «όραμα» κλπ. Υπάρχουν άνθρωποι που όταν δείχνουν τις παραπάνω αρετές αξίζουν τον θαυμασμό μας. Αλλά υπάρχουν και άλλοι στους οποίους, η επιμονή, η δύναμη, .. γίνονται και λίγο τσαμπουκάς, παραπέμπουν και λίγο σε αδίστακτη θεώρηση και πρακτική … Δεν με ενοχλούν τόσο πολύ οι αδύναμοι άνθρωποι, αν δεχτούμε την αυτοκτονία ως αδυναμία. Η δύναμη θέλει περισσότερο προσοχή. Στο ερώτημα «πως θα αντιμετώπιζες πρακτικά το θέμα, τι θα έλεγες σε κάποιον που σκεφτόταν ή θα ήθελε να αυτοκτονήσει ;» .....
Θα έκανα τα αδύνατα δυνατά, να τον αποτρέψω. Επιστρατεύοντας κάθε τι που μπορούσα …» Και όχι μόνο…. Ισως γιατί προσωπικά πιστεύω στη χρησιμότητα της ανθρώπινης ζωής, όπως και αν αυτή εκφράζεται ... Και όσο πιο πολύ αγάπη, πιστη στη ζωή μπορούσα να έχω, τόσο περισσότερες πιθανότητες θα είχα να τονκρατήσω. Βεβαια ... Αν έβλεπα πχ τον Χίτλερ να ετοιμάζεται να αυτοκτονήσει ... - μεταξύ μας - δεν ξέρω αν προσπαθούσα να του εξηγήσω πως ... κλπ κλπ και να του υποσχεθώ μια τίμια δίκη ... Ειναι αυτες οι περίεργες γκρίζες περιοχές στην αξίες μας .. οπου απο τη μία λεμε πως σεβόμαστε την ανθρώπινη ζωή το ίδιο, απο την άλλη ... Οταν κληθούμε να την εφαρμόσουμε μεταξύ κάποιου Χιτλερ και κάποιου Καρυωτάκη .. ισως δεν αποφύγουμε κάποιες μεροληπτικές προσεγγίσεις.
Αλλά βαθειά μέσα μου, θα ήξερα πως ειμαι βαθεία νυχτωμένος για τη ψυχή του ανθρώπου αυτού που προσπαθω να κρατήσω στη ζωή. Και αν τελικά αυτοκτονούσε, θα θύμωνα, θα θλιβόμουν, θα πονούσα. Αλλα θα τον αντίκριζα με ανοχή και συμπάθεια. Θα άφηνα το δικαστήριό του για μετά….
Ελπίζω να έχω την κατανόησή σας για το εκτεταμένο του σχολίου.
[ Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/την : thank στις 18-11-2005 12:16 ]
[ Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/την : thank στις 19-11-2005 18:47 ]
