Ποια είναι η ουσία της πίστης μας;

Κέντρο της πίστεως είναι ο αληθινός Θεός: Εκείνος που φανερώθηκε στον Μωυσή στο Σινά. «Ο ΩΝ», ο Κύριος της Δόξης.
Ουσία της πίστης μας είναι ότι: Ο πάλαι τω Μωσεί συλλαλήσας επί του Όρους Σινά διά συμβόλων, Εγώ ειμι λέγων Ο ΩΝ, κάποια ημέρα, δια σπλάχνα ελέους, κατήλθεν εκ των Ουρανών και εσαρκώθη και ενανθρώπησε δι’ ημάς τους ανθρώπους και διά την ημετέραν σωτηρίαν και εσταυρώθη για μας.
Αυτή ήταν η ουσία της πίστης μας, της πίστης των Αποστόλων και των Πατέρων μας: Ότι οι Ιουδαίοι τον Κύριον της Δόξης εσταύρωσαν ( Α’ Κορ. 2,8).
Αυτό το μήνυμα είναι το ΚΗΡΥΓΜΑ της Εκκλησίας μας. Γι’ αυτό ΜΟΝΟ μας μιλάει το Σύμβολο της πίστης μας. Με μια μικρή προσθήκη – επεξήγηση: Ότι δι’ Αυτού τον Πατέρα εγνώκαμεν και δι’ Αυτού το Πνεύμα επεδήμησεν εν κόσμω΄ και δι’ Αυτού εμάθαμε να προσκυνούμε Πατέρα, Υιό και ’γιον Πνεύμα, Τριάδα ομοούσιον και αχώριστον.
Αυτός, Ο ΩΝ, ο επί πάντων Θεός, μας εδώρησε την ΜΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ, Αυτός μας έδωκε το ΒΑΠΤΙΣΜΑ, Αυτός μας δίνει την ΑΦΕΣΙΝ των ΑΜΑΡΤΙΩΝ μας. Αυτός θα μας δώσει την Ανάστασιν των νεκρών και την ΑΙΩΝΙΑ ΖΩΗ.. Αυτός, «δι’ Ον τα πάντα και δι’ ου τα πάντα» (Εβρ.2,10).
Κέντρο της πίστης μας, πεμπτουσία της πίστης μας είναι τα λόγια- κέντρο της λατρείας μας: «Ούτως ηγάπησεν ο Θεός τον κόσμον, ώστε τον Υιόν Αυτού τον Μονογενή έδωκεν, ίνα πάς ο πιστεύων εις Αυτόν μη απόληται, αλλ’ έχη ζωήν αιώνιον» (Ιω. 3,15).
Αυτό είναι το κέντρο της πίστης μας. Και κάθε τι, που απειλεί να μετατοπίσει κάπου αλλού, σε κάποιο άλλο σημείο, το κέντρο της πίστης μας, είναι η χειρότερη αλλοτρίωση, η χειρότερη απειλή για την πίστη μας.
Και είναι θαυμαστά τα λόγια του Μεγάλου Αθανασίου στο βιβλίο του Κατά Αρειανών, Λόγος Β΄κεφ. 73: «Το βλέπετε; Η αγία Γραφή εκφράζεται πάντοτε με ακρίβεια. Λέγει: Ο Πατέρας εγέννησε τον Υιό Του τον Μονογενή. Δεν λέγει: Τον έφτιαξε, Τον εποίησε, Τον εδημιούργησε. Δεν χρησιμοποιεί τέτοιες λέξεις, για να μην περάσει σε κανέναν η ιδέα, ότι και ο Χριστός ήταν και Αυτός ένα κτίσμα ένα δημιούργημα.
Αυτό είναι το πιο κύριο, το πιο κεντρικό σημείο της πίστης μας. Αυτό ο Χριστός ήθελε να μας κάνει να το συνειδητοποιήσουμε βαθιά. Και γι’ αυτό, όταν ερώτησε τους Αποστόλους Του, τι γνώμη είχαν γι' Αυτόν; Και Του απάντησε ο Πέτρος•
- Συ είσαι ο Χριστός, ο Υιός του Θεού του Ζώντος.
Το ίδιο ερώτημα απασχολούσε και «έναν άλλον», τον «πατέρα των αρειανών», και όλων των αιρέσεων, τον διάβολο:
Η πρώτη ερώτηση, πού έκαμε αυτός στον Χριστό, τότε πού Τον επείραζε, ήταν:
- Αν είσαι ο Υιός του Θεού, ειπέ...
Δόλια και ύπουλα την έκανε την ερώτηση. Και την έκανε, επειδή το ήξερε, ότι αυτή ήταν η ουσία της πίστης μας: της μιας και μόνης αληθινής πίστης στον κόσμο.
Και, αν μεν είναι ο Υιός του Θεού, τότε έφθασε το τέλος της κοσμοκρατορίας του διαβόλου΄ ενώ, αν είναι ένας απλός υιός του Αδάμ, όπως τα κατάφερε και έκαμε τον Αδάμ, όπως ο ίδιος ήθελε, έτσι θα τα έβγαζε καλά πέρα, και με τον Ιησού΄ και δεν θα είχε λόγο να ανησυχεί.
Ναι. Έτσι είναι. Την ερώτηση την έκαμε, για να ιδεί, αν μπορεί να ξενοιάσει!» (Κατά Αρειανών Β΄, 73. P.G. τ. 26, 201 BC).
Στο ίδιο μοτίβο κινείται και ο ’γιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Κάπως πιο ποιμαντικά αυτός΄ και γι’ αυτό πιο κοντά σ' εμάς και στις αγωνίες μας. Λέγει:
«Με τις θαυμάσιες παραβολές Του για τον κόκκο σινάπεως και για την ζύμη, ο Χριστός θέλει να μας ειπεί, ότι παντού και πάντοτε, πρέπει να προτιμάμε το «κήρυγμα». («Κήρυγμα» στην γλώσσα της Εκκλησίας είναι ένα: η εν Χριστώ σωτηρία). Βάση της πίστης μας είναι το κήρυγμα: η εν Χριστώ σωτηρία. Ουσία της πίστης μας είναι το κήρυγμα: η εν Χριστώ σωτηρία. Κήρυγμα μας είναι ή εν Χριστώ σωτηρία.
Οι παραβολές για την ζύμη και για τον κόκκο σινάπεως μας μιλάνε για την δύναμη του κηρύγματος. Μας δείχνουν, τι μεγάλο νόημα, τι μεγάλη δύναμη, τι μεγάλη αξία, έχει το κήρυγμα: το μήνυμα της εν Χριστώ σωτηρίας. Αναπτύσσεται και απλώνεται• σαν το σινάπι. Και νικάει όλες τις καταστάσεις• ήρεμα και αδιόρατα• σαν την ζύμη.
Οι παραβολές αυτές μας λένε, έχομε χρέος, όχι απλά, να αφήσουμε κάθε άλλο θέμα στην άκρη και να καταπιαστούμε γερά με το κήρυγμα, αλλά και ότι το έργο αυτό πρέπει να το κάνουμε με πίστη, με ενθουσιασμό και με χαρά• πρόθυμοι να τα αφήσουμε όλα (τα οποία όπλα μας-επίγεια προσόντα μας) στην άκρη• και να μιλάμε μόνο για την εν Χριστώ σωτηρία• και ότι, όταν αυτό το κάνουμε, κάνουμε ένα εμπόριο με αφάνταστα κέρδη!
Είναι αστείο να θέλει άνθρωπος να μιλήσει για την εν Χριστώ σωτηρία και να φοβάται, μη και χάσει τον καιρό του- μη και πέσει έξω!...
Μία είναι η αλήθεια. Μία και μοναδική».
(Εις το κατά Ματθαίον Ομιλία ΜΖ, 2).
Το κέντρο της πίστης μας είναι το ΚΗΡΥΓΜΑ: η πίστη στον Χριστό-Σωτήρα. Αυτή είναι η μεγαλύτερη δύναμη. Αυτή είναι ο μεγαλύτερος πλούτος. Αυτή είναι η ΟΜΟΛΟΓΙΑ μας. Αυτό είναι το ΚΗΡΥΓΜΑ.
Και όπως λέγει το κοντάκιο της εορτής των αγίων Πατέρων, «Των Αποστόλων το Κήρυγμα και των Πατέρων τα Δόγματα», δεν είναι δύο σημεία αλληλοαναιρούμενα, αλλά αλληλοσυμπληρούμενα, (το ένα προϋποθέτει το άλλο)• και τα δύο μαζί «τη Εκκλησία ΜΙΑΝ την πίστιν εκράτυναν».
5. Αλλά, ας ιδούμε τώρα και τι μας λέγει ο αληθινά θεόσοφος Κλήμης ο Αλεξανδρέας, που παρ’ όλο που είναι πολύ πιο παλαιός από τον άγιο Αθανάσιο και από τον άγιο Ιωάννη, τον αισθανόμαστε πολύ πιο κοντά μας• γιατί μιλάει σε γλώσσα πού την ζούμε και την καταλαβαίνουμε. Λέγει:
ΤΟ χειρότερο σκάνδαλο στον κόσμο είναι ή ύπαρξη πολλών αιρέσεων. Η κάθε μία με τα δικά της. Μας λένε λοιπόν οι «άθεοι». Με τι μούτρα, μας ζητείτε να δεχθούμε «τα δικά σας»; Ανάμεσα στις τόσες «εκκλησίες» σας, ποία να διαλέξουμε; Γιατί αυτήν και όχι μία άλλη;
Και έχουν δίκαιο. Έτσι είναι. Είτε το θέλομε, είτε όχι, η ύπαρξη πολλών «εκκλησιών» είναι «μώμος» και σκάνδαλο.
Εμείς βέβαια το ξέρουμε, ότι ο Χριστός μία πίστη παρέδωκε• και ότι «μετά», κάποιοι «δικοί μας», ξέφυγαν και έφτιαξαν δικές τους Ομολογίες.
Και λοιπόν; Λοιπόν. Αν εμείς τους ακολουθήσουμε, και προσπαθούμε να τους αποδείξουμε λογικά το λάθος τους, θα κάμουμε και εμείς το ίδιο λάθος (= θα δώσουμε προτεραιότητα στην ανθρώπινη λογική). Τι λοιπόν πρέπει να κάμωμε; Να διαφοροποιηθούμε. Και να κρατάμε την πίστη, πού μας παρεδόθη.
Μακάρι να μην υπήρχαν αιρέσεις! ’λλα να πού υπάρχουν! Και μάλιστα πολλές! Τι θα ειπούμε σε εκείνους πού μας ερωτάνε; θα τους μιλήσουμε πρακτικά, θα τους ειπούμε:
Να, και οι γιατροί τα ίδια έχουν. Ο κάθε γιατρός με την γνώμη του πάει. Και παρά ταύτα ησυχία δεν έχουν, από τους ανθρώπους, πού τρέχουν κοντά τους για θεραπεία. Γιατί οι άνθρωποι στην ιατρική δεν ψάχνουν για την αλήθεια. Αλλά για την θεραπεία τους.
Και στις θρησκείες οι άνθρωποι δεν ψάχνουν για την αλήθεια. Για βοή-θεια ψάχνουν! Για θεραπεία ψάχνουν. Για την σωτηρία τους ψάχνουν!...
’ρα σημασία και αξία δεν έχει, τόσο η αλήθεια, όσο η θεοσέβεια: δηλαδή να είμαστε σίγουροι, να μπορούμε να το ελπίζαμε, ότι ακολουθώντας τον δρόμο πού μας δείχνει ή θρησκεία μας θα πάμε στον Θεό• και να είμαστε σίγουροι, ότι αν λατρεύουμε τον Θεό, όπως μας Τον διδάσκει ή θρησκεία μας, θα έλθει ο Θεός κοντά μας.
Είναι δύσκολο πράγμα να εύρει κανείς την αλήθεια!.. Έτσι και αλλιώς, τώρα, εδώ στην γη, «γινώσκομεν εκ μέρους» (Α' Κορ. 13, 9). Η γνώση της αλήθειας, είναι προορισμένη για την αιώνια ζωή. Αλλά και η θεοσέβεια, δύσκολο έργο είναι΄ όχι μόνο δύσκολο΄ αλλά και δυσεργόν (=δυσκατόρθωτο). [Θεοσέβεια για τον Κλήμη είναι η βίωση της Ορθής Πίστης: η πίστη όχι σαν γνώση, αλλά σαν κοινωνία με τον Θεό]
Χρειάζεται λοιπόν το ψάξιμο! Όμως. Έτσι γεννιούνται οι αιρέσεις! Είναι καρποί μιας νοσηρής φιλοτιμίας΄ έργο ανθρώπων πού ποτέ ΔΕΝ φρόντισαν να παραλάβουν ΜΕ ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ αυτό πού τους παρεδόθη. Και οδηγούνται εκεί, γιατί δουλεύουν με αυταρέσκεια και ΟΙΗΣΗ΄ με την εντύπωση, ότι έχουν μυαλό ΑΡΚΕΤΟ. Και φαντάζονται, ότι μπορούν να λύσουν όλα τους τα προβλήματα μόνοι τους. Αλλά κάνουν λάθος. ΔΕΝ ΦΘΑΝΕΙ. ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ. Χρειάζεται βέβαια το ψάξιμο! Έστω και αν δεν αρκεί. Έχομε χρέος, όσος κι αν είναι ο κόπος, να τον αναλάβουμε και ποτέ να μη κάμουμε πίσω. Επαποδυτέον και ουκ αποστατέον. Και όσο και αν μας φαίνεται, ότι καταντάμε σε συζητήσεις ατέρμονες, άλλων άλλα περί αληθείας λεγόντων, ουκ αποστατέον, άλλ' επιμελέστερον θηρατέον το σωστό, μέχρι και την έσχατη λεπτομέρεια, μέχρι την ακριβέστατη γνώση! Τόσο μεγάλο θέμα είναι η θεοσέβεια.
Αυτή η ακριβέστατη γνώση, πρέπει να είναι για μας η κύρια επιδίωξη μας (= η τω όντι αρίστη αίρεσις ημών).
Μα πρόσεχε. Ποτέ να μην ειπείς: ΔΕΝ χρειάζεται να ασχολούμαστε με τέτοια θέματα. Γιατί θα καταντήσεις σαν και κάποιον, που αποκόπηκε από τις γεωργικές εργασίες τόσο, που δεν μπορούσε πια να ξεχωρίσει ένα φυσικό μήλο από ένα κέρινο!...
’λλο πράγμα είναι, να ακούς κάτι και να σου προκαλεί κατάπληξη, και άλλο η αλήθεια! Πρόσεξε λοιπόν, μη και ανθρώπινα κατασκευάσματα-αιρέσεις, σε κάμουν να ιδείς για γνήσιο μήλο την αίρεση, και για κέρινο την Εκκλησία!
Έχομε χρέος να αποδεχτούμε την κατάσταση όπως είναι. Ότι υπάρχουν πολλές αιρέσεις. Με συμβολή, στο θέμα της θεοσέβειας, αρνητική: Αφού δουλεύουν με την σιγουριά, ότι τα ξέρουν όλα, με οίηση, σαν δοξόσοφοι, σαν δοκησίσοφοι• και έτσι, όχι μόνο οι ίδιοι βουλιάζουν στο ψέμα, αλλά και σκοτίζουν την αλήθεια. Και ακριβώς γι' αυτό εμείς ψάχνουμε! Και προσπαθούμε, την πίστη μας, να την μάθουμε ακόμη και στις πιο μεγάλες και δύσκολες λεπτομέρειες της.
Δεν είναι ντροπή για μας, απλοί άνθρωποι -χωρικοί να ξεχωρίζουν κάτι ασήμαντα εξωτερικά πανομοιόμορφα βοτανάκια, και εμείς να μη ξέρουμε, τι λέει η πίστη μας» (Στρωματείς Ζ, 16-17).
Συμπέρασμα:
Το χειρότερο πάθημα δεν είναι να μπερδέψει κανείς μέσα του κάποια λεπτομέρεια της πίστης, αλλά να μπερδευτεί ο ίδιος και να θεωρήσει την ΜΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ του Χριστού ψεύτικη• και αληθινή την βοτάνη του διαβόλου, την αίρεση.
Γ
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΩΣΤΗ ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΜΑΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ;
ΠΟΙΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΑΣ;

Σαν δούλοι του Χριστού, αν είμαστε, και αν θέλουμε να είμαστε, τους αιρετικούς έχομε χρέος να τους αντιμετωπίζουμε:
α. με τα όπλα του Χριστού΄
6. με ρεαλισμό• και
γ. με στόχο το θέλημα του Χριστού• δηλαδή την σωτηρία τους
α. Ποια είναι τα όπλα μας, τα όπλα της στρατείας μας; με τι όπλα ξεκινάμε για την αντιπαράταξη και αντιπαράθεση μας κατά των «εχθρών» μας; Μας τα προσδιορίζει ο απόστολος Παύλος. Λέγει:
«Τα όπλα της στρατείας ημών ου σαρκικά, αλλά δυνατά τω Θεώ προς καθαίρεσιν οχυρωμάτων (= δηλαδή με μέτρα ανθρώπινα δεν λένε τίποτε, δεν αξίζουν τίποτε, με τα μέτρα του Θεού, όμως, είναι πανίσχυρα), λογισμούς καθαιρούντες και πάν ύψωμα επαιρόμενον κατά της γνώσεως του Θεού» (Β' Κορ. 10, 4-5)• και αν για κάτι τέτοιο ψάχνουμε, να καθαιρέσουμε, να ισοπεδώσουμε κάθε ύψωμα επαιρόμενον κατά της γνώσεως του Θεού, τότε τι άλλο θέλομε; Έχομε την απόλυτη υπεροπλία΄ και σίγουρη την νίκη. Αφού τότε αγωνιζόμαστε «συν Χριστώ και δια Χριστόν».
Και ας θυμηθούμε, τι μας είπε ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος:
Όχι σφαγές. Όχι αίματα. Όχι δυναμικά μέτρα. Όχι συντριβή. Όχι εξουθένωση. Διδασκαλία. Προσέγγιση. Αγάπη. Σωτηρία!...
Συνεχίζουμε με τα λόγια του Κλήμη του Αλεξανδρέα:
Πρέπει, σε κάθε περίσταση να μπορούμε να ειπούμε δύο λόγια σωστά. Γιατί ή λογική συζήτηση είναι για τον άνθρωπο, όν λογικό, ανάγκη. Μιλώντας όμως, δεν κάνει εμείς να λέμε πράγματα, πού δεν στέκουν σε καμμία λογική! Παράλληλα, πρέπει, να μάθουμε να δεχόμαστε την όποια συζήτηση, με καλοσύνη- με ταπείνωση- και με προθυμία. Και αφού έτσι, πρώτα πλησιάσουμε τους συνομιλητές μας, τότε να προσπαθούμε να τους βοηθήσουμε να καταλάβουν, πού είναι το λάθος τους! Και πώς και γιατί, ο μόνος οργανισμός πού κρατάει την ΜΙΑ ΑΛΗΘΕΙΑ, είναι ή ΑΡΧΑΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ.
6. Με ρεαλισμό δουλεύουμε, και μαχόμαστε, όταν ξέρουμε που πατάμε, όταν έχουμε γνώση, πώς δημιουργήθηκαν οι διάφορες αιρέσεις, πώς αποκόπηκαν από την Εκκλησία και τι είναι εκείνο πού κυριαρχεί μέσα τους. Με άλλα λόγια πρέπει να ξέρουμε για τους αιρετικούς κάτι:
- Οι πιο πολλοί αιρετικοί, άνθρωποι με μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, φαντάσθηκαν ότι βρήκαν την αλήθεια πιο καλά και πιο βαθειά από ό,τι την είχε η Εκκλησία. Η μεγάλη τους ιδέα για τον εαυτό τους, η οίηση, τους κάνει και όλα τα δικά τους να τα βλέπουν καλά! Τόσο, πού να μην χρειάζονται καμμία τεκμηρίωση! Οι άνθρωποι αυτοί είναι πολύ ταλαίπωροι, αφού από αυταρέσκεια, από οίηση, αισθάνονται, ΑΝΑΠΑΥΣΗ στις απόψεις τους• και εαυτούς ΑΠΑΤΩΣΙ. Και καταντούν έτσι αστείοι, αφού καμαρώνουν τις ιδέες τους και κάθε σκέψη για έλεγχο στις ιδέες τους, την αποφεύγουν, όσο ο διάβολος το λιβάνι!... Για να μη τύχει και ιδούν τα λάθη τους... Γιατί δεν το αντέχουν!...
- Κάτι άλλους, η ματαιοδοξία τους κάνει να θέλουν οπαδούς• άτομα εξαρτημένα! Αυτοί, αν τύχει και εμπνευσθούν κάτι, το περιτυλίγουν με όμορφα λογάκια και τραγουδάκια!... (επιχειρήματα, συγκινησιακές καταστάσεις..). Και αγωνίζονται να πιάσουν πιάτσα!...Έτσι δημιουργούν μια ομαδούλα θαυμαστές. Και όλα πάνε καλά! Αφού κάποιοι τους κοιτάζουν στο στόμα!... Αυτό όμως δεν είναι Εκκλησία!... Αυτό δεν είναι μήτρα σωτηρίας...
Σε τέτοια θέματα, καλό είναι να είμαστε πρόθυμοι να κουραστούμε.
Με άλλα λόγια, για να αναπτύξουμε μια σωστή στρατηγική, πρέπει πρώτα να κάμουμε σωστή εξιχνίαση του εδάφους. Να ξέρουμε, που πατάμε και που περπατάμε. Και αφού τα επικρατέστερα γνωρίσματα των αιρετικών είναι η οίηση και η ματαιοδοξία, η ιδέα τους, σ' αυτά τα σημεία καλούμαστε να τους προσεγγίσουμε.
γ. Στόχος μας στον αντιαιρετικό μας αγώνα, δεν είναι ούτε να ξεριζώσουμε τους αιρετικούς, ούτε να τους επιστομίσουμε, ούτε προπαντός να τους σφάξουμε. Στόχος μας πρέπει να είναι ή επιστροφή τους και η σωτηρία τους.
Για τον κάθε άνθρωπο ισχύει, ότι μόνο τότε μπορεί να πλησιάσει τον Κύριο και να δεχθή το θέλημα Του, αν προηγουμένως αφήσει στην άκρη την γνώμη του• «μέγιστον το την οίησιν αποθέσθαι».
Συνεπώς. Μόνο τότε, (μόνο αν τον κάμεις να αμφισβητήσει την οίησή του) θα μπορέσει να καταλάβει, τι σημαίνει γνώμη (προσωπική) και τι αληθινή γνώση (επιστήμη). Βοήθα τον, λοιπόν! Πάρε του το χαλί κάτω από τα ποδιά του. Βοήθα τον, να ξυπνήσει. Και τότε, μονό τότε, θα το ιδείς και θα το καταλάβεις και συ, ότι οποίος ποθεί να εύρει αιώνια ανάπαυση, -δα την εύρει, μόνο αν περάσει από την στενή και τεθλιμμένη είσοδο• μόνο αν αμφισβητήσει την οίησή του.
Οι άγιες Γραφές είναι γεμάτες καρπούς πνευματικούς. Για εκείνους που έχουν «μυαλό», νουν Χριστού, γεννάνε! Μα κάτι τέτοια, οι αιρέσεις δεν τα καταλαβαίνουν! Και τα διαγράφουν! Ακολουθούν την ξηρή ανθρώπινη λογική! Και όλα τα βλέπουν με βάση την αριστοτελική λογική! με βάση «τον αιρούντα λόγο». Και παρουσιάζουν τις Γραφές να διδάσκουν, αυτά πού οι ίδιοι θέλουν αυτά πού τους λένε τα πάθη τους και το «νιονιό» τους!
Βέβαια, η μελέτη των θείων Γραφών, δεν είναι αστείο πράγμα. Χρειάζεται κότσια: κότσια γερά! «ΔΕΙ τω της αληθείας εραστή ΕΥΤΟΝΙΑΣ ΨΥΧΙΚΗΣ». Όποιος δεν έχει ευτονία, όποιος δεν έχει σωστό κριτήριο στην μελέτη της αγίας Γραφής• και μελετώντας την, τίποτε δεν καταλαβαίνει.
Η Κίρκη στην Οδύσσεια έκανε τους ανθρώπους άγρια θηρία. Αντίθετα ο αιρετικός, που κλωτσάει την παράδοση, και γενικά «πάς ο απολαχτίσας την εκκλησιαστικήν παράδοσιν», και «εις δόξας αιρέσεων ανθρωπίνων αποσκιρτήσας», (= αυτός που έφυγε από την αγία πίστη του Χριστού και ακολουθεί δοξασίες-εφευρήματα ανθρώπων), καταντάει θηρίο άγριο.
Όποιος διαβάζει τις αγίες Γραφές σωστά, από άνθρωπος γίνεται Θεός. Αυτό λοιπόν είναι το πνευματικό μας χρέος: να βοηθούμε τους αντιδιατιθεμένους εν πραύτητι να μάθουν να μελετούν την αγία Γραφή με το ορθόδοξο ήθος, με το ήθος των Πατέρων, με την ευχή και προσδοκία να τους «δώσει ο Κύριος μετάνοιαν εις επίγνωσιν της αληθείας και σωτηρίαν και ανανήψωσιν εκ της του διαβόλου παγίδος, εζωγρημένοι υπ’ αυτού εις το εκείνου θέλημα» (Β΄ Τιμ. 2, 25-26).