Ο ρόλος της μουσικής στο βιβλίο Διόδια του Βαγγέλη Ραπτόπουλου

Αυτά συμβαίνουν σε μια γειτονιά της Αθήνας - απ' όσο μπορώ να καταλάβω από το βιβλίο πρόκειται για κάποιο από τα Δυτικά Προάστεια - περί τα τέλη των 70ς με αρχές των 80ς.

Χαρακτηριστική είναι η παρακάτω σκηνή που περιγράφει ο συγγραφέας : Τα 3 από τα 4 μέλη της αγοροπαρέας μόλις έχουν δώσει Πανελλήνιες Εξετάσεις. Ο μόνος που δεν έδωσε εξετάσεις είναι ο Μανολάκης, μιας και είναι μικρός [το μικρότερο μέλος της παρέας]. Επιπλέον, ένα από τα παιδιά μόλις έχει χωρίσει με την κοπέλα του, η οποία, αμέσως μετά τις εξετάσεις, πήγε στις ΗΠΑ για να γραφτεί σε κάποιο πανεπιστήμιο. Όλα αυτά "συμπλέκονται" με τις μουσικές του Δημήτρη του 94, μιας και η παρέα, μετά από όλα αυτά τα γεγονότα, έχει μαζευτεί στο καμαράκι όπου γίνονται οι ραδιοπειρατικές εκπομπές. Ας μεταφερθούμε, όμως, κι εμείς για λίγο στο καμαράκι, για να γίνουμε, έστω και λίγο, μέλη αυτής της παλιάς παρεούλας και να ακούσουμε κατιτίς από τις συζητήσεις της [βλ. Διόδια ό.π. σελ. 73 - 75] :

"ΕΤΟΙΜΟΙ;", είπε ο Δημήτρης.
Ανακάθισα στο ντιβάνι και στήριξα την πλάτη μου στον τοίχο. Ο Μανολάκης ήτανε κουβαριασμένος στην άλλη γωνία. Έτσι να 'κανε το χέρι του, το 'φτανε το κάτω ράφι της δισκοθήκης. Οι δίσκοι στριμωχνόντουσαν στοιχημένοι. Αριστερά απ' τα ράφια, μπροστά στο τραπέζι με τα εξαρτήματα του σταθμού, ο Δημήτρης περίμενε την απάντηση με το μικρόφωνο στο χέρι. Στο πλατό στριφογυρνούσε ο δίσκος με το σήμα του σταθμού. Κοκαλωμένος πλάι στο τραπεζάκι με το τηλέφωνο, με την πλάτη στραμμένη στο παράθυρο, ο Άρης χάζευε τις αφίσες πάνω από το ντιβανάκι.
"Άντε πάμε", είπε.
Η βελόνα τινάχτηκε αυτόματα προς το δίσκο και τα λαμπάκια φωσφόρισαν στον ενισχυτή. Οι λυχνίες άρχισαν πετώντας σπίθες να πυρακτώνονται. Ο Δημήτρης χαρχάλευε τα κουμπιά.
"Ένα", είπε, "ένα δύο" φυσώντας ενδιάμεσα στο μικρόφωνο.
Απ' τα ηχεία ανάβλυζε το σήμα του σταθμού.
"Ακούτε το Δημήτρη τον 94, σ' ένα σπέσιαλ πρωινό του πρόγραμμα, ειδικά αφιερωμένο σ' όσους δώσανε εξετάσεις."
Ο Μανολάκης είχε γονατίσει μπροστά στη δισκοθήκη και σκάλιζε τους δίσκους.
"Όσοι φίλοι γνωρίζουν το τηλέφωνο του σταθμού, μπορούν να παίρνουν για τραγούδια της προτίμησής τους", είπε πάλι ο Δημήτρης.
Ο Μανολάκης εξακολουθούσε να σκαλίζει τα εξώφυλλα. Την ώρα που ο Δημήτρης παρουσίαζε το δίσκο, σηκώθηκα και πήγα προς τον Άρη. Στάθηκα στο παράθυρο και κοίταξα τις στέγες και τις ταράτσες απέναντι. Στο σπίτι μου, τα ρολά της μπαλκονόπορτας ήταν κατεβασμένα και στην κουζίνα δε φαινόταν ψυχή ... Είχα το σπίτι διαθέσιμο, αλλά η Κάτια έφευγε και δεν υπήρχε τίποτα στον ορίζοντα.
"Λες να 'χει ξεκινήσει τώρα;" ρώτησε δίπλα μου ο Άρης.
"Τι ώρα είναι;" είπα.
"Δέκα και είκοσι."
"Μπα, όχι ακόμα", έκανα. "Τ' αεροπλάνο φεύγει κατά τις δώδεκα".
Ο Δημήτρης άλλαξε το δίσκο κι έσκυψε στη δισκοθήκη μιλώντας με το Μανολάκη.
"Μα έφυγε πολύ νωρίς, ρε παιδί μου" είπε ο Άρης.
Κοιτούσα έξω τη γνωστή θέα και με την άκρη του ματιού έπιανα την πλάτη του Δημήτρη γερτή προς τη δισκοθήκη.
"Χτες να γράψουμε το τελευταίο μάθημα και σήμερα να φύγει", είπε πάλι ο Άρης, "αυτό είναι απ' τα άγραφα."
"Δε γινόταν αλλιώς", είπα γυρνώντας προς το μέρος του. "Δε θα προλάβαινε το Πανεπιστήμιο, αν καθόταν κι άλλο.

Κάποιες βραδυές, οι ραδιοπειρατές πιάνανε ραδιο - κουβεντούλα μεταξύ τους, μέσα από τις συχνότητες των εκπομπών τους. Και, φυσικά, είχανε τους δικούς τους "κώδικες επικοινωνίας". Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος μάς περιγράφει μια τέτοια στιγμή [βλ. Διόδια ό.π. σελ. 107]. Διαβάζοντας την παρακάτω παράγραφο, δεν μπόρεσα να αποφύγω συνειρμούς με τη σύγχρονη "διαδικτυακή" εποχή. Συγκεκριμένα, η επικοινωνία των ραδιοπειρατών μέσω του ραδιοφώνου μού θύμισε τη σημερινή επικοινωνία μέσω ίντερνετ, δηλαδή τα forums, τα chat rooms και όλα τα σχετικά !!! Εμ, αλλάζουν οι εποχές, αλλάζουν και οι μορφές "κοινωνικότητας" ....

Θα 'ταν κοντά πέντε και μισή, όταν ξαναπήγαμε μέσα και αραδιαστήκαμε στο ντιβανάκι. Ήτανε κάπως αργά βέβαια, αλλά ο Δημήτρης άνοιξε το δέκτη κι έψαξε για τίποτ' άλλους ερασιτέχνες που πιθανόν να κάνανε κύκλωμα. Το συνήθιζαν τα βράδυα, μετά τις εκπομπές, να πιάνουν την κουβέντα μεταξύ τους, δυο δυο, τρεις τρεις ή και παραπάνω καμιά φορά, εκπέμποντας σε διαφορετική συχνότητα ο καθένας κι αναμεταδίδιντας ταυτόχρονα ο ένας τη φωνή του άλλου, έτσι που συζητούσαν με την άνεσή τους, σα να βρισκόντουσαν όλοι μαζί στο ίδιο δωμάτιο. Κι ήθελε ο καθένας τους να μάθει τη διαμόρφωσή του στην περιοχή του άλλου, τι σήμα έδινε και πόσες μονάδες, κι αντάλλαζαν γνώμες για τα εξαρτήματα των σταθμών και φαγωνόντουσαν ποιος έχει το καλύτερο μηχάνημα, μιλώντας μια γλώσσα γεμάτη άγνωστες λέξεις και στρυφνές, που έδειχνε ανάγλυφα το πάθος τους και τη μανία για τα ηλεκτρονικά.

Όμως, όλα τα ωραία - και όχι μόνο - έχουν ένα τέλος .... Τα δε Διόδια του Β. Ραπτόπουλου αυτό ακριβώς περιγράφουν, πώς η παρέα οδηγείται σιγά - σιγά στη διάλυση. Ο Δημήτρης ο 94 τα κατάφερε και πέρασε στους Τοπογράφους της Θεσσαλονίκης, ένα άλλο μέλος της παρέας σε κάποια Σχολή στην Αθήνα [νομίζω στην Πάντειο], ενώ ένα άλλο μέλος της παρέας, ο Άρης [ο οποίος πρωταγωνιστεί και στα επόμενα μυθιστορήματα του Β. Ραπτόπουλου] δεν τα κατάφερε να περάσει σε καμία σχολή. Μάλιστα, ο Άρης τόσο πολύ απογοητεύτηκε που ... ούτε που το σκεπτόταν να δώσει ξανά εξετάσεις. Ήταν, μάλλον, αποφασισμένος να πάει να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία. Ο δε Δημήτρης "ξέστησε" όλα τα μηχανήματά του, τύλιξε σε ρολά τις αφίσες, πακετάρισε τους δίσκους βινυλίου και ... ήταν έτοιμος να κινήσει για "άλλες πολιτείες". Έτσι, το καμαράκι έμεινε μόνο και έρημο χωρίς μηχανήματα και, κυρίως, χωρίς ανθρώπους. Προσωπικά, με αυτό το σημείο του μυθιστορήματος ταυτίστηκα !!! Βλέπετε .... το έργο που λέγεται "η παρέα διαλύεται" το έχω βιώσει κι εγώ πολλές φορές στη ζωή μου. Όμως, οφείλουμε πάντα να στεκόμαστε γερά στα πόδια μας και να αγαπάμε τη ζωή, με όποιες συνθήκες κι αν μας προσφέρεται, ακόμη κι αν είναι γεμάτη "χωρισμούς". Και, κυρίως, οφείλουμε να αντέχουμε τη μοναξιά και να τη βιώνουμε με αξιοπρέπεια. Άλλωστε, από κάθε περίοδο της ζωής μας όλο και κάτι μένει και, κυρίως, τα τραγούδια : Αυτά που αγαπήσαμε μαζί με τους ανθρώπους που ίσως και να μην ξαναδούμε ποτέ. Κι αυτά τα τραγούδια αποφάσισε να ακούσει η παρέα πριν τη διάλυσή της, και πριν ο Δημήτρης ο 94 σταματήσει να εκπέμπει δια παντός. Ω ναι, στο παρακάτω απόσπασμα του βιβλίου [βλ. Διόδια ό.π. σελ. 172 - 173] θα παρακολουθήσουμε την τελευταία / αποχαιρετιστήρια εκπομπή του Δημήτρη του 94. Μάλιστα τα ... παλιόπαιδα της ... βάζουνε φωτιά !!! Την ώρα που έπαιζε ο Δημήτρης τα τραγούδια της εκπομπής, έβαλαν φωτιά σε μια κούτα από εφημερίδες ....

Τότε ο Δημήτρης γύρισε το κουμπί, άνοιξε το πικάπ στη διαπασών και στριφογύρισε τα δάχτυλά του στον αέρα, να σολάρει. Ο Άρης έφερε μπροστά του τις άδειες κούτες και τις αναποδογύρισε. Άρχισε να χτυπάει με τις παλάμες ανοιχτές και τεντωμένες. Καθώς ο Μανολάκης ξεκούμπωνε το μπουφάν και άναβε τσιγάρο, ο Δημήτρης σηκώθηκε απ' την καρέκλα και συνέχισε, όρθιος τώρα, τα σόλα. Σαν κουρδισμένος τινάχτηκα προς το παράθυρο κι έκλεισα τα πατζούρια. Το καμαράκι βούλιαξε στο σκοτάδι και το καφέ φως απ΄ τις λυχνίες μαζί με τη λάμψη της σόμπας μας έβαψαν με χρώματα πολεμικά τα πρόσωπα. Οι αφίσες γυαλοκοπούσαν στο σκοτάδι.
Ήρθα και στάθηκα όρθιος μπρος στη δισκοθήκη. Ρίχνοντας κλεφτές ματιές προς το Δημήτρη που έπαιζε ακόρντα και τραβώντας το σώμα μου με το ρυθμό προς τα πίσω, κράτησα τα μπάσα γέρνοντας αργά προς το υποτιθέμενο μικρόφωνο, κάθε φορά που η φωνή ανάβλυζε από τα ηχεία. Ο Άρης χτυπούσε διαδοχικά τα γόνατά του, το ντιβανάκι και τις αναποδογυρισμένες κούτες.
Στο τέλος του δεύτερου δίσκου κι ενώ ο Μανολάκης κόντευε να καπνίσει το μισό πακέτο, κάναμε φινάλε πανηγυρικό. Εγώ τσάκισα μ' όλη μου τη δύναμη το μπάσο πάνω στο μικρόφωνο, ο Δημήτρης πήδησε ψηλά ανοίγοντας τα πόδια, για να ξύσει όλες μαζί τις χορδές την ώρα ακριβώς που έσκαγε στο πάτωμα, κι ο Άρης τρύπησε με γροθιά την μπροστινή του κούτα, κλοτσώντας με οργή μια άλλη που βρισκότανε στο πλάι.
Η κούτα τινάχτηκε ψηλά, έκανε έναν κύκλο στον αέρα κι ύστερα έσκασε μ' έναν κούφιο χτύπο πάνω στη σόμπα. Τ' ανοίγματά της βρέθηκαν στη φωτιά και το χαρτί λαμπάδιασε αμέσως. Πριν προλάβουμε να κάνουμε οτιδήποτε, είδαμε το Μανολάκη που πετάχτηκε τσιρίζοντας στο πλάι κι άρπαξε, με μια κίνηση άγαρμπη και πανικόβλητη, την αφίσα που ήταν αφημένη στα πόδια του ντιβανιού, την έφερε πάνω απ' τη φωτιά κι άρχισε να τη χτυπάει, λες και τίναζε κουρελού, πάνω στη φλεγόμενη κούτα. Οι φλόγες κυμάτιζαν με τα ρεύματα του αέρα και τ' αποκαϊδια πετούσαν ψηλά, προς το ταβάνι. Τότε τινάχτηκε κι ο Άρης και καθώς ο Μανολάκης του 'κανε τόπο να σταθεί, άρχισε να κλοτσάει τη λαμπαδιασμένη κούτα, ώσπου την πέταξε μακριά απ' τη σόμπα, στην άλλη άκρη, ενώ ο Δημήτρης έτρεξε έξω, ξαναφάνηκε μ' ένα κοντραπλακέ στα χέρια, για ένα δευτερόλεπτο κοίταξε την κούτα, αναμέτρησε την απόσταση και αμέσως χύθηκε και την καπάκωσε με φόρα .......
"Ήταν η τελευταία εκπομπή του Δημήτρη του 94", είπε, "που για τεχνικούς λόγους παίρνει στο σημείο αυτό τέλος".

Στη συνέχεια της ιστορίας, ο Δημήτρης παραδίδει τα μηχανήματα του ραδιοφωνικού σταθμού στον Άρη, προκειμένου να συνεχίσει αυτός τις εκπομπές. Και με αυτόν τον τρόπο τελειώνουν τα "Διόδια", με τον Άρη να κάνει την πρώτη του εκπομπή. Αυτό, άλλωστε, βλέπουμε στις δύο τελευταίες σελίδες του βιβλίου [βλ. Διόδια ό.π. σελ. 181 - 182], τις οποίες θα παραθέσω. Όμως ... επιτρέψατέ μου να πάω και ... πιο πέρα από το τέλος του βιβλίου. Λοιπόν, έχω την εντύπωση ότι ο Άρης μάλλον δεν συνέχισε να κάνει εκπομπές, μάλλον άφησε "ημιτελές" το ... όραμα του Δημήτρη του 94. Για ποιο λόγο; Μα επειδή, ακριβώς, ο ραδιοπειρατικός σταθμός ήταν συνδεδεμένος με την παρεούλα τους, η οποία είχε, πλέον, διαλυθεί και σκορπίσει στα "τέσσερα σημεία του ορίζοντα". Έτσι, ο Άρης, που είχε μείνει μόνος του, μάλλον δεν θα είχε κέφι για εκπομπές ...

Σηκώνομαι και γυροφέρνω τα δωμάτια. Στο τέλος ανοίγω το ράδιο και ψάχνω για κάνα σταθμό. Η βελόνα διατρέχει αργά το φωτισμένο καντράν κι η μουσική εναλλάσσεται με τα παράσιτα και τις φωνές. Σάββατο βράδυ κι είναι γεμάτο ερασιτεχνικούς. Ξαφνικά το χέρι μου κοκαλώνει. Η φωνή του Άρη αναβλύζει καθαρή απ' το μεγάφωνο. Ακούτε μερικές δοκιμές από τον 94, λέει. Εντός ολίγου, θ' ακουστεί ένα πρόγραμμα με μουσική και τραγούδια, κι η φωνή του βραχνιάζει, μικροφωνίζει και τα παράσιτα δυναμώνουν. Φυσάει το μικρόφωνο κι ακούω το Δημήτρη που λέει από μέσα, χαμήλωσε λίγο το κουμπί αριστερά. Ο Άρης φυσάει, ένα δύο, ένα δύο, λέει κι οι μικροφωνισμοί υποχωρούν, η φωνή του καθαρίζει. Εντάξει, φωνάζει ο Δημήτρης, άσ' το τώρα. Ακούτε μερικές δοκιμές από τον 94, ξαναλέει ο Άρης. Για μια στιγμή το ράδιο βουβαίνεται, το καντράν φέγγει μες στο σκοτάδι, ένα κενό περνάει απ' το μεγάφωνο και πλημμυρίζει το δωμάτιο, κι ύστερα η βελόνα ακουμπάει στο δίσκο, ξύνουν οι πρώτες στροφές κι η μουσική αρχίζει.

ΤΕΛΟΣ