Έχω κατά καιρούς παρατηρήσει ότι πάρα πολλοί, ίσως οι περισσότεροι, παίρνουν τα πράγματα δεδομένα. Έτσι είναι, έτσι τα βρήκαμε, έτσι παραμένουν. Χωρίς καμία διάθεση αμφισβήτησης, χωρίς καμία δεύτερη σκέψη, χωρίς καμία ανάλυση (εμένα μου αρέσει γενικά να αναλύω τα πράγματα αλλά και να «ληστεύω» ιδέες και σκέψεις, εξ΄ου και το nickname μου), οι περισσότεροι αποδέχονται τα πάντα. Από τη θρησκεία και την παράδοση ως τις ανθρώπινες σχέσεις και τις κοινωνικές δομές. Δεν το σκέφτονται, δεν το «δουλεύουν» το πράγμα, δεν αμφισβητούν, δεν προσπαθούν να δουν τις συνιστώσες του και να φτάσουν στο «δια ταύτα» (είναι βλέπεις και κουραστικό, δεν ανοίγουμε την τηλεόραση καλύτερα…). Βέβαια, αυτή είναι και η βάση, η απαρχή της Φιλοσοφίας, αλλά και μόνο να το πεις κάπου σε έχουν πάρει στο ψιλό, σε γιουχάρουν ως «κουλτουριάρη» και σου πετάνε ντομάτες.

 Στο συγκεκριμένο ποστ, αφού από διαδικτυακές ντομάτες δεν κινδυνεύω παρά μόνο από δεικτικά σχόλια, θα φιλοσοφήσω λίγο το θέμα της εργασίας, με έμφαση στην εργασιομανία ως φαινομένου κοινωνικού αλλά και ως ψυχικής διαταραχής.  Ο παλαιολιθικός άνθρωπος, ως κυνηγός και τροφοσυλλέκτης, ασκούσε αυτές τις δύο ασχολίες για να συντηρηθεί και το πράγμα τελείωνε εκεί, χωρίς ασφαλιστικό, συντάξεις και εφάπαξ, επιδόματα αδείας, project managers και bonus παραγωγικότητας. Το πράγμα άρχισε όμως να στραβώνει ήδη από την νεολιθική εποχή όπου ο άνθρωπος άρχισε πλέον να καλλιεργεί τη γη και να εκτρέφει τα ζώα αντί να τα κυνηγά. Η ατομική ιδιοκτησία ήταν πλέον γεγονός όπως και οι έννοιες του χωραφιού, του κτήματος, της σοδειάς, άρα και του πλούτου. Κάποιος είχε περισσότερη σοδειά, μεγαλύτερο κοπάδι και μεγαλύτερα κτήματα από τον άλλο. ’ρχισαν να αναπτύσσονται και οι πρώτοι μόνιμοι οικισμοί και κοινωνικές δομές. ’ρχισε να υφίσταται και η έννοια της οικογένειας αλλά και της πατρότητας, διότι σε κάποιον έπρεπε να κληροδοτηθεί η περιουσία, μη χαθεί, κρίμα είναι. Οι ανάγκες άρχισαν να αυξάνονται και για να καλυφθούν άρχισαν να δημιουργούνται και τα επαγγέλματα, γεωργός, ψαράς, κυνηγός, οικοδόμος,  αλλά αργότερα και γραφιάς και άλλα επαγγέλματα λαμογιών παρασιτικά όπως τραπεζίτης και βέβαια ιερέας. Για τις ανταλλαγές των προϊόντων επινοήθηκε και η σατανικότερη εφεύρεση όλων των εποχών, το χρήμα. Και, φυσικά, έπρεπε κάποιος να κάνει κουμάντο στο χωριό και να το προστατεύει από τις βλέψεις στην περιουσία από τους κατοίκους του παρακάτω χωριού, οπότε να’ σου και οι άρχοντες,  που συνήθως ήταν οι πλουσιότεροι, οι μπάτσοι και ο στρατός, οι ανέκαθεν παρασιτικοί, αργόμισθοι και γλύφτες των αρχόντων.  Όπως μπορείτε να καταλάβετε, τα πράγματα λίγο έχουν αλλάξει ως προς την ουσία τους από το 5000 π.X.

Με τους πολέμους, τους αιχμαλώτους και την αύξηση των πληθυσμών όποιος είχε μεγάλη περιουσία, δεν ήταν κορόιδο να δουλεύει για πάρτη του τα κτήματα, οπότε να’ σου και ο θεσμός της δουλείας, ο οποίος επέζησε στην απάνθρωπη αρχαία του μορφή μέχρι και τον 19ο αι., και κατά τη γνώμη μου επιζεί και σήμερα σε πιο λάιτ εκδοχή, με το politically correct σύστημα της μισθωτής εργασίας.  Έτσι, τα δουλάκια δουλεύουν, με μόνο ένα κομμάτι ψωμί να μην ψοφήσουν, και ο ιδιοκτήτης πλουτίζει και κάααθεται, ουπς σόρυ, «διοικεί», ξέρεις τι ευθύνες και κούραση έχει αυτό;.

Η σκληρή, ανιαρή και διεκπεραιωτική δουλειά δεν συνάδει με υψηλά πνευματικά επιτεύγματα. ’λλο δουλεύω σαν το μουλάρι, αγγαρεία και ρουτίνα και άλλο εργάζομαι, δημιουργώ κάνω κάτι το περισσότερο που μένει. Αν δουλεύεις σκληρά για το ψωμί σου, είναι δυνατόν να σκέφτεσαι φιλοσοφίες για το «είναι» και το «φαίνεσθαι»; Οι αρχαίοι ελεύθεροι Αθηναίοι, αντιπαθούσαν όσο τίποτα τη χειρωνακτική εργασία, είπαμε ότι οι δούλοι τα έκαναν αυτά, και αυτός θεωρείται ένας από τους λόγους που εξελίχθηκε η φιλοσοφία, τα γράμματα και το δράμα, καθώς οι Αθηναίοι ήταν ξεκούραστοι και απαλλαγμένοι από το μαγγανοπήγαδο σκότωναν την ώρα τους όχι πίνοντας μόνο κεκραμμένον οίνον αλλά συζητώντας στην Αγορά για τα κοινά και φιλοσοφώντας. Βέβαια, η αλλεργία τους στη χειρωνακτική εργασία, άρα και στο πείραμα, είναι υπεύθυνη για την καθυστέρηση των φυσικών επιστημών σε σχέση με τη φιλοσοφία στα κλασικά χρόνια, όμως αργότερα, στα ελληνιστικά, πήραν κι αυτές ώθηση με πιο γνωστό τον και μηχανικό και μαθηματικό Αρχιμήδη.  Αν λίγο δείτε στην ιστορία των επιστημών τις μορφές του πνεύματος και της διανόησης, θα  αντιληφθείτε ότι οι περισσότεροι διανοητές και επιστήμονες μέχρι και τον 20ο αι. ήταν της ανώτερης κοινωνικής τάξης, όχι λόγω ευφυΐας, αλλά λόγω συνθηκών και απαλλαγής από τη ρουτίνα και το σωματικό μόχθο. Η βιομηχανική εποχή άλλαξε τους κολίγους και τους δούλους στα φέουδα σε βιομηχανικούς εργάτες και η σημερινή μας εποχή που από κάποιους χαρακτηρίζεται «τεχνολογική» έχει μετατρέψει τους (μη σκεπτόμενους που είπα στην αρχή) εργαζόμενους σε υπαλλήλους καριερίστες, με έντονο το αίσθημα του ανταγωνισμού, της κοινωνικής ανόδου και του bonus για την κάλυψη των ολοένα αυξανόμενων καταναλωτικών αναγκών, πιστωτικών καρτών και άλλων δεινών.

Θα μου πει τώρα κάποιος, εντάξει ρε φίλε, καλά μας τα ζάλισες με όλα αυτά, και τι προτείνεις τώρα να την πέσουμε κάτω από ένα δέντρο ξάπλα και να τα ξύνουμε;

Αφού ζούμε στο υπάρχον σύστημα, μας αρέσει ή όχι πρέπει να παίξουμε με τους κανόνες του. Αυτό όμως σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι ευχαρίστως το αποδεχόμαστε και δεν καταλαβαίνουμε τι παίζει. Η εργασιομανία, η οποία βολεύει πολύ τους «αποπάνω», είτε προέρχεται από άγνοια της εκμετάλλευσης που υφίσταται κάποιος, σε συνδυασμό με ένα διαστρεβλωμένο ενοχικό δήθεν «αίσθημα ευθύνης» και με μια σπαστική νοοτροπία του «καλού παιδιού» ή και το φόβο της απόλυσης. Μπορεί επίσης να προέρχεται από την ανύπαρκτη ή προβληματική προσωπική και οικογενειακή ζωή κάποιου, οπότε προσπαθεί να γεμίσει τις ώρες του με τη δουλειά και τις αμισθί υπερωρίες, φερόμενος όμως έστω και εν αγνοία του (που δεν το πολυπιστεύω αυτό δηλαδή) εντελώς αντισυναδελφικά, κάνοντας τους άλλους να φαίνονται αδιάφοροι στα μάτια του προϊστάμενου. Πάντως, για όσους εργασιομανείς έχω συναντήσει, αν και θα περίμενες ο ζήλος και το άγχος που δήθεν έχουν να εξαργυρώνεται σε θαυμαστές επιδόσεις και επιτεύγματα, σε καμία περίπτωση δεν αντιλήφθηκα κάτι τέτοιο. Αντιθέτως, οι πιο ισορροπημένοι άνθρωποι (που τολμώ να εντάξω και εγώ τον εαυτό μου) είναι αποτελεσματικότεροι σε λιγότερο χρόνο δουλειάς, πιο χαλαρά αλλά και πιο αθόρυβα. Η ζωή μετά τη δουλειά, την όποια δουλειά, ακόμα και την πιο δημιουργική, είναι απείρως σημαντικότερη.

Έτσι για να μην αλλάξω το στυλ μου, στον αντίποδα της εργασιομανίας, θα αναφέρω το εξής περιστατικό: συνάντησα προ ημερών ένα φίλο δημόσιο υπάλληλο και τον ρώτησα για ένα φίλο του, δικηγόρο, επίσης δημόσιο υπάλληλο που είχα γνωρίσει κάποτε. Ο τύπος αυτός διορίστηκε στο Υπουργείο Τουρισμού (γεια σου ’ρη τέκνουρα). Όταν πρωτοπήγε εκεί, πάει η προϊσταμένη του να του αναθέσει μια υπόθεση:

-κ. Θ., σας φέρνω τον φάκελο με την πρώτη σας υπόθεση.

-(αφού τον περιεργάζεται λίγα λεπτά), κ. προϊσταμένη, κοιτάξτε. Εγώ είμαι έμπειρος νομικός, είμαι 37 ετών, έχω ασκήσει μαχόμενη δικηγορία, και έχω μεταπτυχιακό στο ναυτιλιακό δίκαιο. Θα σας παρακαλούσα θερμά να μην με απασχολείτε με τέτοιες αστείες υποθέσεις, με υποτιμάτε, αναθέστε τις  σε κάποιους νεότερους συναδέρφους!

Έτσι, ο φιλαράκος τη γλίτωσε, καφεδάκι, στριφτό τσιγάρο, εφημερίδα, τράπεζα, ουζάκι και οι μέρες περνούσαν. Κάποια στιγμή σκάει και μια όντως σοβαρή υπόθεση. Η προϊσταμένη του Θ. παίρνει το φάκελο:

-κ.Θ. σας φέρνω μια υπόθεση αντάξιά σας!

- Όχι, κ. προϊσταμένη, δεν υπάρχει περίπτωση! Θέλετε να με κλείσετε φυλακή; Μπορώ εγώ, νέος υπάλληλος να αναλάβω τέτοια ευθύνη; Και αν την αναλάβω, σας καθιστώ υπεύθυνη για οποιοδήποτε σφάλμα μου!

Η προϊσταμένη τα μάζεψε κι έφυγε, ο Θ. έστριψε τσιγάρο χαμογελώντας…