ΕΛΔΥΚ - ΚΥΠΡΟΣ

Περιγραφή    Η Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ), ιδρύθηκε στις 16 Αυγούστου 1960 με την υπογραφή της Συνθήκης Ζυρίχης-Λονδίνου στη Λευκωσία με την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η ΕΛΔΥΚ αποτελούνταν από τη Διοίκηση, το Επιτελείο, το 1ο και 2ο Τάγμα Πεζικού, το Λόχο Υποστήριξης και Λόχο Διοίκησης. Το σύνολο της ήταν 950 αξιωματικοί και οπλίτες. Η εγκατάσταση της ήταν σε στρατόπεδο δυτικά της Λευκωσίας στην περιοχή Γερόλακκος και υπαγόταν στο Τριμερές Στρατηγείο, ενώ σήμερα υπάγεται στον Α' Υπαρχηγό του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Σήμερα η ΕΛΔΥΚ εδρεύει στην ευρύτερη περιοχή της πόλης της Λευκωσίας.

Tουρκική εισβολή Ιουλίου 1974
Κατά την Τουρκική εισβολή τον Ιούλιο του 1974, η ΕΛΔΥΚ πραγματοποίησε μαζί με την Εθνική Φρουρά πολεμική δράση κατά των Τούρκων εισβολέων και συμμετείχε σε πολλές μάχες μεταξύ των οποίων σημαντικότερες θεωρούνται:

α) 20 Ιουλίου 1974, επίθεση κατά του τουρκοκυπριακού χωριού Κιόνελι

β) 21 Ιουλίου 1974, νυχτερινή επίθεση στο Κιόνελι

γ) 7 Αυγούστου 1974, μάχη διάβασης του χωριού Βασιλεία

δ) 14 - 16 Αυγούστου 1974, μάχες στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ

ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ
(ΕΛΔΥΚ 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974)

1. ΚΑΙΡΟΣ: Αίθριος - Λίαν θερμός (34-36°C).
2. ΕΧΘΡΟΣ: Πέντε αεροσκάφη τύπου ΝΤΑΚΟΤΑ και εν τύπου C130 έρριψαν, περί την 06.00 ώραν, αλεξιπτωτιστάς εις περιοχήν Δυτικώς χωρίου ΚΙΟΝΕΛΙ.
Την 06.05 ω δύο εχθρικά αεροσκάφη εβομβάρδισαν το Στρατόπεδον της ΕΛΔΥΚ αιφνιδιαστικώς διά δύο βομβών 1.000 λιβρών. Η πρώτη βόμβα έπεσεν επί της Αιθούσης Επιχειρήσεων, την κατέστρεψεν ολοσχερώς, ομοίως κατέστρεψεν το Διοικητήριον, τα πέριξ ΤΟΛ (Γραμματείας, ΕΣΑ, Ταμείου, Οδοντιατρείου, Εποπτείου, Καντίνας), τρία τζιπ, το ηλεκτρικόν δίκτυον και δίκτυον επικοινωνιών. Η ετέρα κατέστρεψεν κτίριον ΛΒΟ - Κέντρον Επικοινωνιών και αριθμόν οχημάτων. Προκάλεσαν επίσης απωλείας εις το προσωπικόν (νεκροί - τραυματίαι).
Την 08.30 ω έτερα δύο εχθρικά αεροσκάφη επολυβόλησαν το Στρατόπεδον και έρριψαν ρουκέτας. Επροξενήθησαν ζημίαι και ελαφραί απώλειαι εις προσωπικόν.

3. ΗΜΕΤΕΡΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ: Την 05.00 ω ο Δ/κτής της ΕΛΔΥΚ διατάσσει διασποράν Μονάδων εντός του Στρατοπέδου, ήτις επραγματοποιήθη εντός 30΄. Την 05.45 διατάσσεται εφαρμογή του Σταδίου «Δ» Α/Α Αμύνης (όπλα τεταγμένα. Α/Α βολή μόνον εις περίπτωσιν προσβολής). (...)
Την 09.00 ω εγένετο επιθετική αναγνώρισις, κατόπιν προφορικής Διαταγής ΓΕΕΦ, διά δύο Λόχων και ενός ουλαμού αρμάτων προς ΚΙΟΝΕΛΙ, με σκοπόν την εγκατάστασιν στοιχείου ασφαλείας εκείθεν της γραμμής αμύνης του στρατοπέδου και αναγνώρισιν της αμυντικής τοποθεσίας του εχθρού. Η ενέργεια ανεκόπη υπό πυρκαϊάς εκτεταμένης εις θάμνους και χόρτα προ της τοποθεσίας, ην δεν ηδυνήθησαν να διαβούν τα άρματα.
Την 17.00 δι' επιτελούς Τχου (ΠΖ) Μιχαήλ, απεστάλη Δ/γή επιθέσεως, δι' ης καθωρίζετο ότι περί την 18.30 θα εξεδηλούτο γενική επίθεσις διά δυνάμεων της ΙΙΙ ΑΤΔ και ΕΛΔΥΚ προς κατάληψιν ΚΙΟΝΕΛΙ. Ούτω την 18.30 εκτοξεύεται γενική επίθεσις με δύο ΤΟ εν α΄ κλιμακίω (με δύο Λόχους έκαστον) τη συνεργασία «ΙΛΗΣ» αρμάτων και τη υποστηρίξει Πυ/κού (Μοίρα). Η επίθεσις εξελίχθη επιτυχώς αρχικώς και τα τμήματα υπερέβησαν την πρώτην σειράν πολυβολείων της τοποθεσίας, ανεκόπη δε προ Α/Τ τάφρου και δευτέρας σειράς πολυβολείων, εις ην επαγιδεύθησαν δύο άρματα και δύο έτερα κατεστράφησαν. Ουδέν εκ των αρμάτων ηδυνήθη να διαβή την τάφρον. Το Πεζικόν προχωρήσαν και πέραν της τάφρου εδέχθη καταιγιστικά πυρά παρά πολ/λων και η περαιτέρω κίνησις κατέστη αδύνατος. Η επίθεσις διήρκεσε μέχρι της 02.00 ω της 21.7.74 και τα τμήματα έσχον μεγάλας απωλείας, δεδομένου ότι αι λοιπαί κατευθύνσεις δεν ευοδώθησαν, άμα τη εκδηλώσει και λόγω επικειμένης επελεύσεως του φωτός της ημέρας, καθ' ην η εχθρική αεροπορία θα προεκάλει σοβαράς απωλείας, απεφασίσθη η σύμπτυξις των τμημάτων, ήτις επερατώθη με το Π.Φ. κατόπιν διαταγής του ΓΕΕΦ.

4. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ:

α. Διετάχθη τηλεφωνικώς η διανομή του εις χώρον της ΕΛΔΥΚ, φυλασσομένου οπλισμού του ΓΕΕΦ εις διάφορα τμήματα (επιστρατευομένους, εφέδρους, οργανώσεις κτλ.) με σειράν προτεραιότητος ΠΑΟ 106 χιλ., όλμοι 4,2΄΄ και ελαφρός οπλισμός.
β. Εκ των ως άνω βομβαρδισμών της πρώτης ημέρας η ΕΛΔΥΚ έσχεν τας κάτωθι απωλείας: Αξκοί τραυματίαι 2, Μόν. Υπξκοί τραυματίαι 3, Οπλίται νεκροί 3, τραυματίαι 10.
γ. Ομοίως κατά την νυκτερινήν επίθεσιν 20/21 προς ΚΙΟΝΕΛΙ εσημειώθησαν αι κάτωθι απώλειαι:
Αξκοί τραυματίαι 5, Μόν. Υπξκοί νεκροί 1, Οπλίται νεκροί 7, τραυματίαι 12, αγνοούμενοι 11.

21 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974

1. (...)

2. ΕΧΘΡΟΣ: Περί την 04.50 ω και μέχρι 10.00 ω προσβολή Στρατοπέδου ΕΛΔΥΚ υπό αεροσκαφών διά ρουκετών και πολυβολισμών. Ομοίως προσέβαλον και το κατεχόμενον υπό της ΕΛΔΥΚ στρατόπεδον της ΤΟΥΡΔΥΚ (...)
3. ΗΜΕΤΕΡΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ: Ημέτερο πυροβολικόν, καθ' όλην την διάρκειαν της ημέρας, προσέβαλεν εχθρόν και συγκεντρώσεις επιβιβαζομένων δι' ελικοπτέρων εχθρικών δυνάμεων, προκαλέσαν σοβαράς απωλείας. Η ΕΛΔΥΚ ησχολείτο με διευθέτησιν θέσεων βορείως του Στρατοπέδου της και ετήρει ετοιμότητα επεμβάσεως διά ΤΠ και Αρμάτων τη Δ/τη του ΓΕΕΦ (...)

22 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974

1. (...)

2. ΕΧΘΡΟΣ: Περί την 09.45 ω η εχθρική αεροπορία προσέβαλεν επανειλημμένως το Στρατόπεδον της ΕΛΔΥΚ διά πολυβολισμών και ρουκετών. Ομοίως το Στρατόπεδον εβλήθη δι' όλμων 4,2΄΄.
Οι βομβαρδισμοί ενετάθησαν κατά τας απογευματινάς ώρας (13.45), το Στρατόπεδον εβομβαρδίσθη διά βομβών μεγάλης ισχύος (1.000 λιβρών) ως και διά 3 (τριών) εμπρηστικών βομβών, εξ ων δύο έπεσαν εκτός Στρατοπέδου. Εκ των βομβαρδισμών της ημέρας προεκλήθησαν σημαντικαί ζημίαι εις υλικά και απώλειαι εις προσωπικόν.
Την 20.00 ω ισχυρά εχθρική δύναμις υποστηριζομένη υπό όλμων 4,2΄΄ και 81 χιλ. επετέθη κατά του Στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ. Η μάχη υπήρξε σφοδροτάτη και διήρκεσε μέχρι την 03.30 της 23.7.74. Ο εχθρός εγκατέλειψε επί του πεδίου της μάχης δύο νεκρούς και ικανόν αριθμόν οπλισμού, υλικού επικοινωνιών κτλ. Περί την 15.30 ο εχθρός εξεδήλωσεν επιθετικήν ενέργειαν προς ΜΠΑΣ ΠΑΪ. Προς αντιμετώπισιν της ως άνω απειλής η ΕΛΔΥΚ διέταξε τον εφεδρικόν Λόχον και ουλαμόν αρμάτων να κινηθή προς την κατεύθυνσιν ταύτην. Ο Λόχος, συνεργαζόμενος μετά των αρμάτων, εκινήθη και πέραν της πρασίνης γραμμής και ακολούθως διετάχθη να επανέλθη εις τας θέσεις του. Κατά την εν λόγω επιχείρησιν εγκατελείφθησαν δύο άρματα εντός της ΤΟΥΡΔΥΚ. Το εν λόγω μηχανικής βλάβης, το έτερον λόγω πτώσεων εντός τάφρου. Εχθρική αεροπορία προσέβαλε διά πολυβολισμών τον ουλαμόν αρμάτων.

3. ΗΜΕΤΕΡΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ: Συνεχίσθη η αμυντική εγκατάστασις της ΕΛΔΥΚ εις τα βορείως του Στρατοπέδου και εντός αυτού υψώματα.
Την 15.55 ω ελήφθη Σήμα περί καταπαύσεως πυρός. Η ΕΛΔΥΚ διέταξε άπαντα τμήματά της όπως συμμορφωθούν απόλυτα, πλην μετά παρέλευσιν ώρας εδέχθη βομβαρδισμόν υπό πυκνών πυρών όλμων 4,2΄΄ και πολυβολισμών υπό Α/Φ.

4. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ: Εκ των προσβολών του Στρατοπέδου υπό της αεροπορίας και όλμων 4,2΄΄ εσημειώθησαν αι κάτωθι απώλειαι:
Μόν. Υπξκοί νεκροί 1, Οπλίται τραυματίαι 23.

23 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974

1. (...)

2. ΕΧΘΡΟΣ: Εχθρικά τμήματα κινούμενα από χωρίον ΚΙΟΝΕΛΙ προς χωρίον ΓΕΡΟΛΑΚΚΟΣ αντήλλαξαν πυροβολισμούς με τα ανατολικώς χωρίου ΓΕΡΟΛΑΚΚΟΥ τμήματα εθνοφρουράς και ήχθησαν μέχρι της οδού ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ-ΜΟΡΦΟΥ εις το ύψος Δυτικώς του Στρατοπέδου του 11ου ΤΣ. Ακολούθως ενίσχυσαν τον ως άνω θύλακα διά προσωπικού του Τ/Θ. Ομοίως συνεχίσθη η ενίσχυσις του θύλακος ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ-ΑΓΥΡΤΑΣ.

3. (...)

4. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ: Όχημα Διοικητικής Μερίμνης κινηθέν από ΕΛΔΥΚ προς Κοκκινοτριμιθιά προς παραλαβήν άρτου, απωλέσθη συλληφθέν προφανώς υπό των Τούρκων κατά την επιστροφήν. Επί του οχήματος επέβαινον ο οδηγός Στρ/της Καρανδρέας και ο συνοδηγός Στρ/της Κλάψης.

31 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974

1. (...)

2. ΕΧΘΡΟΣ: Εχθρός, παρά την υπογραφείσαν συμφωνίαν περί καταπαύσεως του πυρός, προωθήθη από 10.00 ω περί τα 800 μ. πέραν των προτέρων κατεχομένων θέσεων καθ' όλον το μήκος από ΝΑ ΤΟΥΡΔΥΚ και μέχρι δρόμου ΓΕΡΟΛΑΚΚΟΥ. Εις την γραμμήν ταύτην ανώρυξεν όρυγμα το οποίον επήνδρωσεν. Γενομένη διαμαρτυρία προς ΕΔ είχεν ως αποτέλεσμα να αφιχθή εις ΕΛΔΥΚ Αξκός της ΕΔ όστις διεπίστωσεν την παράβασιν και ακολούθως επεσκέφθη τον Τούρκον Σχην Δ/τήν των εν λόγω τμημάτων. Ο ανωτέρω υπεσχέθη ότι δεν θα συνέχιζεν την προσχώρησιν και ότι η εν λόγω περιοχή ηλέγχετο υπ' αυτών διά περιπόλων κατά το τελευταίον τριήμερον. Τούτο δεν ήτο αληθές. Την 16.30 ω Δ/ρία του εχθρού ενισχυμένη δι' ομάδας πολ/λων εξεδήλωσε κίνησιν προς προωθημένον παρατηρητήριον του 2ου ΤΟ επί υψώματος ΑΣΠΡΑ ΧΩΜΑΤΑ, το οποίον προσήγγισεν περί τα 150-200 μ. κυκλωτικώς. Το παρατηρητήριον διετάχθη να συμπτυχθή, πλην λόγω επελεύσεως του σκότους και αναστολής της κινήσεως του εχθρού, το παρατηρητήριον παρέμεινεν εις την θέσιν του. Γενομένη διαμαρτυρία προς ΕΔ μέσω ΓΕΕΦ είχεν ως αποτέλεσμα την άφιξιν ενός Λγού της ΕΔ, όστις λόγω του σκότους ουδέν έπραξεν, υποσχεθείς να περιέλθη την γραμμήν την πρωίαν της επομένης ιπτάμενος δι' ελικοπτέρου. (...)

3. ΗΜΕΤΕΡΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ: Ουδεμία αλλαγή.

20 Ιουλίου, 1974. 'Ωρα έξι: Πέντε «ντακότα» κι ένα μαχητικό επιτίθενται κατά του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ. Στις 6.05 αρχίζει απηνής βομβαρδισμός του στρατοπέδου. Δύο βόμβες των 750 λιβρών κατέστρεψαν το διοικητήριο, τη γραμματεία, την ΕΣΑ, το εποπτείο και την καντίνα. Άλλη βόμβα καταστρέφει το διοικητήριο του ΛΒΟ (Λόχος Βαρέων Όπλων), το Κέντρο επικοινωνιών και αριθμό οχημάτων. Στις 8.30 εχθρικά αεροπλάνα κάνουν βυθίσεις πάνω από το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ και κτυπούν με ρουκέτες και πολυβόλα. Από τις πέντε η ώρα είχε διαταχθεί διασπορά των ανδρών και έτσι οι απώλειες σε έμψυχο υλικό ήταν ελάχιστες. Με το πρώτο φως τάσσονται τα αντιαεροπορικά για αντιαεροπορική βολή. Διαταγή προσβολής των εχθρικών αεροσκαφών δεν δόθηκε από το ΓΕΕΦ.

Να  τι αναφέρει το ημερολόγιο της ΕΛΔΥΚ, για την επική μάχη της 16ης Αυγούστου:

«Με το φως της ημέρας ο εχθρός, οργανωθείς καθ' όλην τη διάρκεια της 15ης Αυγούστου και τη νύχτα προς τη 16η, εξαπολύει σφοδρότατη επίθεση εναντίον της ΕΛΔΥΚ, χρησιμοποιώντας όλα τα όπλα υποστήριξης. Προπορεύονται τα άρματα και ακολουθεί το πεζικό. Ο εχθρός συναντά σθεναρή αντίσταση, αλλά οι ΕΛΔΥΚάριοι είναι λίγοι. Προωθείται στο Γκράμαρ Σκουλ (Γρηγορίου) από την περιοχή Γερολάκκου. Η ΕΛΔΥΚ θεωρείται κυκλωμένη. Μόνο ένα τμήμα της περιοχής νότια του δρόμου Λευκωσίας - Γερολάκκου είναι ακάλυπτη. Οι δικοί μας πολεμούν σαν λιοντάρια μέχρι το μεσημέρι, οπότε τους πατάνε τα άρματα. Ολόκληρο το τμήμα Μηχανικού υφίσταται απώλειες 90%. Από τους 35 άνδρες του, οι 23 είναι νεκροί σε μάχη σώμα με σώμα. Νεκρός και ο ηρωικός αξιωματικός Σταυριανάκος, που ήταν επικεφαλής του τμήματος αυτού. Το απόγευμα το ΓΕΕΦ διατάζει σύμπτυξη. Τότε και μόνον τότε οι ζωντανοί ΕΛΔΥΚάριοι συμπτύσσονται. Απώλειες: Αξιωματικοί, δύο νεκροί και δύο αγνοούμενοι. Μόνιμοι υπαξιωματικοί, δύο νεκροί και ένας αγνοούμενος. Νεκροί οπλίτες 76, βαριά τραυματίες 22 και υπόλοιποι ελαφρά τραυματίες...».

Ο Λούης  Ιωαννίδης( λοχαγός του 4ου λόχου ΕΛ.ΔΥ.Κ- Σχης ε.α σήμερα) περιγράφει περιστατικά της μάχης:

Σε μια φάση της μάχης, οι Τούρκοι πλησίαζαν τις θέσεις μας με τα άρματα μπροστά. Με ένα ΠΑΟ (πυροβόλο άνευ οπισθοδρόμησης) - το μοναδικό που μου έστειλαν - κτύπησα το προπορευόμενο τουρκικό άρμα και το ακινητοποίησα. Άλλο άρμα του εχθρού κτύπησε από πολύ κοντά με το πυροβόλο του την πρόχειρη θέση του ήρωα υπολοχαγού Σταυριανάκου, που ήταν στο λόχο Διοικήσεως και κάλυπτε το δυτικό μέρος της ΕΛΔΥΚ. Ο ήρωας υπολοχαγός έμεινε άπνους στο πεδίο της τιμής. Και αυτού το άλικο αίμα έβαψε κόκκινα τα ιερά χώματα του στρατοπέδου της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου.
Ενώ μπροστά μας προχωρούσαν τα άρματα και το πεζικό, από τον ουρανό τα τουρκικά αεροπλάνα ξερνούσαν αδιάκοπα φωτιά και μολύβι. Μας πολυβολούσαν με μπράουνινγκ και ρουκέτες και μας βομβάρδιζαν με εμπρηστικές ναπάλμ. Μια βόμβα των 500 λιπρών έπεσε σε δικό μας πολυβολείο και το διέλυσε. Οι έξι γενναίοι υπερασπιστές του με τον αρχιλοχία τους κατακομματιάστηκαν. Πέταξαν και αυτοί με τα αθάνατα φτερά της δόξας στο πάνθεο των αθανάτων.

Ενισχύσεις από τη Λεμεσό

Μέχρι πότε κράτησε αυτή η επική, η ανεπανάληπτη σε ηρωισμό και αυτοθυσία, άνιση μάχη των λίγων εναντίον των πολλών;

Η μάχη αυτή -η επική και ανεπανάληπτη όπως τη λες- κράτησε μέχρι τις τέσσερις σχεδόν το απόγευμα. Μόνον όταν μας πλησίασαν τα άρματα σε απόσταση αναπνοής συμπτυχθήκαμε. Στο λόχο μου, τον ηρωικό τέταρτο λόχο της ΕΛΔΥΚ, είχα 19 νεκρούς και αγνοούμενους. Οι τραυματίες ήταν πολύ
περισσότεροι. Η διαταγή δόθηκε από τον Σταυρουλόπουλο, που είχε διαπιστώσει ότι οι Τούρκοι μας υπερκέρασαν. Περάσαμε βάλλοντες και βαλλόμενοι μέσα από τους σχηματισμούς των τουρκικών αρμάτων -πράγμα απίστευτο και όμως αληθινό- και φθάσαμε στην περιοχή Αρχαγγέλου, όπου συγκεντρωθήκαμε το τάγμα. Εκείνη την ώρα της δικής μας σύμπτυξης είχαν καταφθάσει στο ύψωμα Γρηγορίου ενισχύσεις από εφέδρους της Λεμεσού.

Ο αγώνας της ΕΛΔΥΚ ήταν ανεπανάληπτος
Κανένα συγκλονιστικό περιστατικό από τις τελευταίες στιγμές της μάχης;

Είχα ένα δεκανέα, τον Μπαλογιάννη, που ήταν χειριστής όλμου των 60 χιλιοστών. Στη θέα ενός τουρκικού τζιπ με ΠΑΟ των 106 χιλιοστών με ρώτησε: «Να ρίξουμε ένα βλήμα εναντίον του τζιπ;». «Αν σταματήσει, του είπα, να ρίξουμε». Το τζιπ σταμάτησε, προφανώς για να μας στοχέψει. Το προλάβαμε, του ρίξαμε εμείς και το ανατινάξαμε. Ο δεκανέας χόρευε από τη χαρά του και τον κάλεσα να καλυφθεί, γιατί κινδύνευε άμεσα, αφήνοντας ακάλυπτο το σώμα του. Προτού τελειώσω την προτροπή μου, μια σφαίρα με βρήκε στο κράνος και πέρασε ξυστά ανοίγοντας τρύπα. Ο ακροβολιστής Τούρκος έριχνε όπου έβλεπε κίνηση. Ρίχνοντας, όμως, πρόδωσε τη θέση του. Ζήτησα ένα FN από τον στρατιώτη που ήταν δίπλα μου και μόλις ο Τούρκος σήκωσε κεφάλι, του έριξα. Από τότε δεν πυροβόλησε ξανά, ένδειξη ότι σκοτώθηκε.

O Σπύρος Παπαγεωργίου, στο βιβλίο του «Πεθαίνοντας στην Κύπρο» γράφει:

«Εις την προέλασιν της ΕΛΔΥΚ εντός του τουρκικού θυλάκου Λευκωσίας, εγένετο επίθεσις κατά μέτωπον με "εφ όπλου λόγχην". Ο ηρωικός και αείμνηστος λοχαγός μου, όταν διέταξεν "Έφοδος" πρώτος ήρχισε το εμβατήριο "Σκέπασε Μάνα, σκέπασε...". Τον ακολουθήσαμε όλοι με αναρτημένας επί των όπλων μας τας λόγχας και το εμβατήριον εις τα χείλη. Οι Τούρκοι αλεξιπτωτισταί ετρόμαξαν και ετράπησαν εις φυγήν, διά να σωθούν από την ελληνική λόγχην. Εκείνην ακριβώς την στιγμή ο λοχαγός εδέχθη εχθρικήν σφαίραν πυροβόλου και έπεσε βαρύτατα τραυματισμένος. Έσπευσα να τον βοηθήσω, αλλά εκείνος, ενώ το αίμα ενέβλυζε εκ του θανάσιμου τραύματος του στήθους του, με διέταξε: "Να συνεχισθεί η προέλασις, κύριε ανθυπολοχαγέ. Παρακαλώ αφήστε με, δεν έχω ανάγκη βοηθείας. Φροντίσατε διά τους στρατιώτας!". Και με όση δύναμιν του απέμεινε, ανεφώνησε "Ζήτω η Ελλάς!.." και εξέπνευσε...».

Στις 5μ.μ. της 20ής Ιουλίου, επιτελής φέρει διαταγή του ΓΕΕΦ για γενική επίθεση στις 6.30. Την επίθεση αναλαμβάνουν η ΕΛΔΥΚ και η ΙΙΙ Ανωτέρα Στρατιωτική Διοίκηση. Αντικειμενικός σκοπός: κατάληψη Κιόνελι. Στις 6.30 ακριβώς αρχίζει η επίθεση με δύο τάγματα Πεζικού μπροστά (1 και 2). Κάθε τάγμα έχει δύο λόχους και μια ίλη αρμάτων Τ34 (ρωσικής κατασκευής και προέλευσης). Η επίθεση είχε στην εξέλιξή της εξαιρετική επιτυχία. Τα τμήματα πέρασαν την πρώτη σειρά πολυβολείων του εχθρού, αλλά τα άρματα δεν ακολούθησαν, λόγω αντιαρματικής τάφρου. Παρά την έλλειψη αρμάτων, το Πεζικό προχωρεί και παίρνει και τη δεύτερη σειρά των εχθρικών πολυβολείων.
ΟΙ ΕΛΔΥκάριοι γίνονται ημίθεοι. Αψηφώντας την κόλαση πυρός του εχθρού, προχωρούν για την κατάληψη και της τρίτης και τελευταίας σειράς των πολυβολείων του Αττίλα. Η διαταγή, όμως, του ΓΕΕΦ τους κόβει την ορμή, τους διπλώνει τα φτερά και τους στερεί τη μεγάλη δόξα της τελειωτικής νίκης, που θα σήμαινε και την πλήρη εξουδετέρωση του εχθρού. Η διαταγή, στην κρισιμότατη αυτή καμπή της μάχης, ήταν σαφέστατη: Σύμπτυξη. Δηλαδή, επιστροφή στις αρχικές θέσεις, στο στρατόπεδο. Έτσι οι δαφνοστεφανωμένοι νικητές υποχρεώνονται από τους άκαπνους επιτελείς του ΓΕΕΦ και του ελλαδικού Γενικού Επιτελείου να γυρίσουν πίσω στο στρατόπεδό τους.
Απολογισμός μαχών πρώτης ημέρας: Στη μάχη μέσα στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, από βομβαρδισμούς, ρουκετοβολισμούς και πολυβολισμούς εχθρικών αεροπλάνων: Τραυματίες: αξιωματικοί δύο, μόνιμοι υπαξιωματικοί τρεις. Νεκροί: οπλίτες τρεις, τραυματίες δέκα. Στις μάχες του Κιόνελι: νεκροί επτά και αγνοούμενοι έντεκα, τραυματίες δώδεκα. Αξιωματικοί: ένας νεκρός, τραυματίες πέντε. Μόνιμοι υπαξιωματικοί: 'Ένας νεκρός.

Να πως περιγράφει ο Στρατιώτης της 103 σειράς του Λόχου Διοικήσεως της ΕΛ.ΔΥ.Κ., την επίθεση των Τούρκων, Αστέριος Κυριακόπουλος, από την Λάρισα.-
«Ξαφνικά μέσα σε αυτήν την κόλαση συνέβη αυτό που δεν θα ξεχάσω ποτέ στην ζωή μου. Διακόσιοι και πλέον Τούρκοι από λίγο πιο αριστερά μας όπως βλέπαμε το μακελειό μπροστά μας άρχισαν να τρέχουν εναντίον μας σαν τρελοί! Δεν τους είχαμε δει αυτούς τους Τούρκους και αιφνιδιαστήκαμε τελείως….Βλέπαμε τους Τούρκους να έρχονται κατά πάνω μας και ο Βαρελτζής και ο Σιμίτας που ήταν λεβεντόπαιδα δεν ξέρω για ποιόν λόγο σηκώθηκαν όρθιοι στο όρυγμα και άρχισαν να ρίχνουν στους Τούρκους σαν τρελοί!
Είπα στον Μάριο Βολακάκη «πάει θα μας πιάσουν σαν τα ποντίκια μέσα στα ορύγματα».
Γυρνάω δεξιά μου και βλέπω τον Βαρελτζή και τον Σιμίτα να τους πολεμάνε όρθιοι γυμνοί από την μέση και πάνω. Εν τω μεταξύ το τοπίο ήταν σκοτεινό γύρω –γύρω από τις εκρήξεις γι΄ αυτό και δεν πήραμε χαμπάρι ότι μας είχαν πλησιάσει τόσο πολύ οι Τούρκοι. Και ενώ όλοι οι άλλοι που ήμασταν μέσα στα ορύγματα αιφνιδιαστήκαμε αυτοί οι δύο συνέχιζαν το βιολί τους όρθιοι να ρίχνουν στο κοπάδι των Τούρκων και να ξαναγεμίζουν σαν να μην συνέβαινε τίποτα. Αψηφούσαν τελείως τον θάνατο….
Η οπισθοχώρηση των Τούρκων εξελίχθηκε σε άτακτη φυγή. Μια βολή άρματος έκοψε στην μέση τον Σιμίτα που πολεμούσε όρθιος με τον Βαρελτζή που την γλίτωσε. Αυτοί οι δύο άνδρες γύρισαν πίσω και τους διακόσιους Τούρκους που έκαναν έφοδο».
Αυτοί ήταν οι ΄Ελληνες κι αυτούς οι Τούρκοι δεν τους νίκησαν ποτέ!

Η ΕΛΔΥΚ αποδείχτηκε ως η αποτελεσματικότερη και πιο οργανωμένη μονάδα άμυνας της Κύπρου προκαλώντας τρομερές απώλειες στις τουρκικές δυνάμεις που φτάνουν μέχρι και τους 2,000 νεκρούς. (Σημείωση: Η δύναμη της ΕΛΔΥΚ αποτελείτο από ΜΟΝΟ 450 νεοφερμένους από την Ελλάδα άνδρες Πεζικού, χωρίς την υποστήριξη αρμάτων ή πυροβολικού, και χωρίς οποιαδήποτε μηχανοκίνητα μέσα, ενώ το υπηρεσιακό τους τυφέκιο ήταν η ημιαυτόματη αραβίδα 8 φυσιγγίων Μ1 και δίνουμε μια ακόμη μαρτυρία ανανέωσης του εξοπλισμού της Ελ.ΔΥ.Κ από λάφυρα Τούρκων επιτιθεμένων:

Ο Έφεδρος ανθυπολοχαγός Αντώνης Αργυρίου, που είχε πάρει μέρος σε όλες τις φάσεις των μαχών που διεξήχθησαν στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, μπροστά στο στρατόπεδο και στον κάμπο του Κιόνελι, καταθέτει τη δική του μαρτυρία:

«Πολεμήσαμε εκεί. Με την πίστη προς τη νίκη και με την ελπίδα η Μάνα (Ελλάδα) να μας σκεπάσει με τα γαλανά φτερά της (την Αεροπορία). Αναμέναμεν με τους οφθαλμούς στον ουρανό να αντικρίσουμε τα ελληνικά φτερά. Δεν ήλθαν, όμως. Διατί; Πιθανώς πολλοί να σπεύσoυν να μου δώσουν μίαν απάντηση. Λυπούμαι, αλλά δεν θα τη δεχθώ, διότι δεν ήσαν εκεί, διά να ζήσουν την πάλη των συναδέλφων μου, διά να ζήσουν τα συναισθήματά των, διά να τους ακούσουν να αποθνήσκουν με τα λόγια: "Ζήτω η Ελλάς. Ζήτω η Ένωσις". Οι κύριοι αυτοί δεν ευρέθησαν παρόντες στο μεγάλο προσκλητήριο του Έθνους και της Ιστορίας».

Γνωρίζαμε ότι από τη δική μας αντίσταση, από τη δική μας άμυνα, θα εξαρτιόταν η άμυνα όλης της Λευκωσίας. Τα παίζαμε όλα για όλα. Το «ή ταν ή επί τας» ήταν για εμάς εκείνη την ώρα όρκος, υποχρέωση, εθνική επιταγή. «Έπρεπε να σταθoύμε στο ύψος των περιστάσεων. Ολόκληρος ο Ελληνισμός μάς παρακολουθούσε με αγωνία. Και μείναμε εκεί, γαντζωμένοι στις θέσεις μας, ακάλυπτοι από την αεροπορία, αλλά κόψαμε την τουρκική προέλαση. Τσακίσαμε την επίθεση των υπέρτερων εχθρών μας. Η τουρκική επίθεση αποκρούστηκε με φοβερές από μέρους του εχθρού απώλειες. Όπως ξανάπα, ο κάμπος γέμισε κουφάρια Τούρκων νεκρών, ενώ αρκετοί ήταν και οι τραυματίες τους. Εμείς μείναμε εκεί στις θέσεις μας, ριζωμένοι, χωρίς απώλειες. Ήταν τούτo ένα θαύμα. Περισυλλέξαμε μεγάλο αριθμό οπλισμού. Ανάμεσα στα λάφυρα ήταν ένας όλμος των 81 χιλιοστών, δύo μπαζούκας, 10 όλμοι των 60 χιλιοστών, τέσσερα πολυβόλα μπράουνινγκ των 0.30, 11 εκτοξευτήρες «Λόου» και μεγάλος αριθμός τυφεκίων και πυρομαχικών. Όλα αυτά τα λάφυρα τα περιμάζεψε μόνο ο λόχος μου.

Έχει λεχθεί ότι οι Τούρκοι στρατιώτες έπαιρναν ναρκωτικά προτού μπουν στις μάχες της εισβολής. Μήπως εσείς έχετε κανένα στοιχείο που να επιβεβαιώνει αυτή την εκδοχή;

Μάλιστα. Είναι σίγουρο ότι δίνονταν ναρκωτικά στους Τούρκους στρατιώτες για να μην υπολογίζουν τον κίνδυνο. Αδιάψευστη απόδειξη το εξής γεγονός: σε απόσταση 25 μέτρων από τις θέσεις μας, έπεσε ένας Τούρκος, τον οποίο περισυλλέξαμε για ταφή και πάνω του, όταν τον ερεύνησα με τον υπολοχαγό του Β' Γραφείου, Σουβλάκη Ευστάθιο, βρήκα δύο πιστόλια. Στην εσωτερική τσέπη του σακακιού του υπήρχε ένα μαύρο πράγμα κατεργασμένο που, όπως μου είπε ένας στρατιώτης, «μαύρη είναι κύριε λοχαγέ». Δηλαδή, ήταν ναρκωτικό.........

Ο Δημήτρης Βλάχος σήμερα είναι 55 ετών. Αφίχθηκε στην Κύπρο τον Ιανουάριο του 1974 με την 105 σειρά. Στα 23 του χρόνια κατατάχθηκε εξ αναβολής, λόγω φοίτησης στον Ευκλείδη –σπούδαζε χημικός. Έχοντας την ειδικότητα του πυροτεχνουργού, τοποθετήθηκε στο Λόχο Διοικήσεως της ΕΛΔΥΚ ως αποθηκάριος.

«Είχαμε χρεωμένα σε μια αποθήκη χίλια FN762, τα οποία ήταν της Εθνοφρουράς, και τέσσερις όλμους 4 και 2 ιντσών, αλλά δεν είχαμε βλήματα γι’ αυτούς τους όλμους. Το μεσημέρι της 20ής Ιουλίου άνοιξε η πόρτα της αποθήκης ξαφνικά. Ποιος την άνοιξε δεν ξέρω, μπράβο του όμως. Και πήραμε όπλα και τα χορηγήσαμε στην 103 σειρά. Δεν ήξερε, όμως, κανείς να χειριστεί το FN. Το ήξερα μόνο εγώ λόγω ειδικότητας. Τους μάζεψα εκεί μπροστά στη Διαχείριση και τους έδειξα πως λειτουργεί, πως ξεμπλοκάρει κλπ.
-Την Τετάρτη 14 Αυγούστου το πρωί οι Τούρκοι ξαναχτύπησαν. Στο στρατόπεδο είχαν μείνει μόνο ο 2ος και ο 4ος λόχος και ο Λόχος Διοικήσεως στο Ύψωμα Α’ έξω από το στρατόπεδο, αλλά στην πρώτη γραμμή. Η διοίκηση είχε φύγει και οι άλλοι λόχοι διασκορπίστηκαν αλλού. Από 1.000 και πλέον που ήμασταν στην α’ φάση τώρα ήμασταν περίπου 400. Οι Τούρκοι κάνανε πάρα πολλές επιθέσεις τις οποίες αποκρούαμε και είχαν πολλά θύματα. Κι εμείς είχαμε αρκετά θύματα. Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί άφησαν έναν Λόχο Διοικήσεως στην πρώτη γραμμή…
-Την Πέμπτη ήταν της Παναγίας. Είχαν κοπάσει λίγο τα πράγματα, ακούγαμε ότι θα έρθουν ελληνικά αεροπλάνα να μας βοηθήσουν αλλά… τίποτα… διαδόσεις.
-Την Παρασκευή 16 Αυγούστου έγινε ο χαμός. Εγώ ήμουν κοντά στον διοικητή του Λόχου Διοικήσεως τον Δελή και καθώς τα άρματα είχαν φτάσει στα 200 μέτρα από μας, έδωσε διαταγή να φύγουμε. Αλλά την διαταγή αυτή όσοι την άκουσαν την άκουσαν γιατί δεν υπήρχε επικοινωνία μεταξύ μας… Όταν υποχωρούσαμε οι όλμοι πέφτανε βροχή. Κι εκεί σκοτωθήκανε πολλά παιδιά, όπως ο Κρητικός Μάριος Βολανάκης και ο ΚΨΜτζής Σίμιτας που ήταν κινηματογραφιστής.
-Αυτούς που σκότωσαν οι Τούρκοι στη β’ φάση τους μαζέψανε στο στρατόπεδο και μετά από 5-6 μέρες ειδοποίησαν για αναγνώριση. Με 45-50 βαθμούς Κελσίου, μετά από τόσες μέρες και κάποιος που δεν ήξερε τα παιδιά πως να τους αναγνωρίσει; Αναγνώριση δεν έγινε, τους φορτώσανε με μπουλντόζα, τους ρίξανε σε φορτηγά και τους θάψανε ομαδικά.
-Στις 15 Αυγούστου το βράδυ, μόλις είχε σουρουπώσει, κι εκεί στα ορύγματα κάναμε καλαμπούρια, εγώ τους έλεγα «δεν σκοτώνομαι». Τους λέω «να πιαστώ αιχμάλωτος στους Τούρκους αποκλείεται. Θα κρατήσω μια σφαίρα για τον εαυτό μου, ή θα γυρίσω το αυτόματο πάνω τους και θα με καθαρίσουν». Δώσαμε, λοιπόν, όρκο εκείνο το βράδυ στις 15, της Παναγίας, ότι δεν θα πιαστούμε αιχμάλωτοι. Και πιστεύω ότι όπως εγώ θα τον τηρούσα, τον τήρησαν και τα παιδιά. Και όλοι αυτοί που νομίζουν, όπως οι συγγενείς του Γιάννη του Ξυδιά από την Καλαμάτα, ότι είναι αγνοούμενοι δε νομίζω… θα τους βρούνε με το DNA”.

Ο λοχίας Θανάσης Στάικος από τη Βέροια, στα 21 του χρόνια, αφίχθηκε στην Κύπρο τον Ιανουάριο του 1974 με την 105 σειρά. Είχε καθήκοντα επιλοχία στον 4ο Λόχο και συμμετείχε σε όλες της μάχες της ΕΛΔΥΚ. Σήμερα είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Βορειοελλαδιτών Πολεμιστών της ΕΛΔΥΚ ’74. Είδε πολλούς συντρόφους του να πέφτουν στο πεδίο της μάχης, όπως για παράδειγμα τον λοχία Τσιπινιά από την Παναγιά Χαλκιδικής «που ήρθε στις 19 Ιουλίου στην Κύπρο, με την 107 σειρά, και στις 20 το βράδυ σκοτώθηκε δίπλα μου». Για το νεαρό αυτό παιδί, στις 13 του προσεχούς Αυγούστου, θα στηθεί στο χωριό του, μια τιμητική αναθηματική στήλη, έργο του Συνδέσμου με την υποστήριξη του κυπριακού προξενείου της Θεσσαλονίκης και του τοπικού δήμου ως ελάχιστη δικαίωση για τους πεσόντες. Ο Στάικος θυμάται τους συμπολεμιστές του…

“Πιστεύω ότι ο Κουτρούλης Στέφανος από το Νέο Μαρμαρά Χαλκιδικής με τον δεκανέα Ξένο Θεόδωρο, που θεωρούνται αγνοούμενοι, σκοτώθηκαν στις 16 Αυγούστου όταν μια βόμβα έπεσε στην αποθήκη πυρομαχικών. Την ίδια μέρα, ο αρχιλοχίας Σκαμπαρδώνης και ο Κελέσης Παύλος έχασαν τη ζωή τους ενώ βρισκόταν στο παρατηρητήριο, κατά την σφοδρή επίθεση των Τούρκων. Επίσης, ο Κωνσταντίνος Κέντρας από το Άργος Ορεστικό έπεσε το μεσημέρι της 16ης Αυγούστου κάτω από τις ερπύστριες”. Και ο Στάικος έχει την άποψη ότι δεν υπάρχουν ζωντανοί αγνοούμενοι ΕΛΔΥΚάριοι: “Οι δικοί μας στρατιώτες είναι νεκροί μη αναγνωρισθέντες. Παραδώσανε οι Τούρκοι νεκρούς αλλά δεν έγινε αναγνώριση”.
Ο πόλεμος, όπως κάθε δύσκολη στιγμή, γεννά μια αμυντική ευδιαθεσία με αποτέλεσμα ιστορίες που ακόμη και τώρα τις θυμούνται, με γέλια και κλάματα. “Ο Βενιανάκης Γιώργος από την Κρήτη, ο Κωστακόπουλος Χαράλαμπος από τη Λιβαδειά κι άλλος ένας που δεν θυμάμαι τα’ όνομά του, στις 15 Αυγούστου βρισκόταν στο διπλανό από το δικό μου πολυβολείο. Κάποια στιγμή έπεσαν όλμοι και βλήματα πυροβολικού επάνω στο πολυβολείο του και το χώμα, τα θραύσματα και τα συντρίμια τους σκέπασαν τραυματισμένους. Κι όμως με γέλια μου φώναζε “Επιλοχία, έλα να με βγάλεις!”. Και τους έβγαλα με γέλια, αν το πιστεύεις… Εμείς που πήραμε τον πόλεμο στην πλάκα, τελικά γλιτώσαμε τα ψυχολογικά”.

Τραγική η ιστορία του υπολοχαγού Σωτήρη Τσώνου:

“Στην επίθεση που κάναμε το ξημέρωμα της 21ης Ιουλίου στο Κιόνελι, μια ριπή θέρισε τον υπολοχαγό Τσώνο στην κοιλιά. Αργότερα, ο διοικητής Ανδρουτσόπουλος με έστειλε με τον οδηγό Σωτήρη Βήτα από την Καρδίτσα να γυρίσω όλα τα νοσοκομεία και τις κλινικές της Λευκωσίας για να δω την κατάσταση των τραυματιών μας. Σ’ ένα δωμάτιο μεγάλο είδα τον Τσώνο για τελευταία φορά. Μιλήσαμε, μου είπε “όλα καλά”. Λίγο αργότερα έμαθα ότι πέθανε. Ήμουν ο τελευταίος άνθρωπος που τον είδε. Εάν υπήρχε σωστή ιατρική περίθαλψη, ο Τσώνος θα γλίτωνε”.

Όταν πλέον το μισό στρατόπεδο ήταν κάτω από τις ερπύστριες των αρμάτων των Τούρκων, δόθηκε η διαταγή της υποχώρησης και εγκατάλειψης του Στρατοπέδου. Εκεί δημιουργήθηκαν τραγικές, αλλά και ηρωικές στιγμές άπειρου μεγαλείου μεταξύ των Ελλήνων αξιωματικών, υπαξιωματικών και οπλιτών. Ο στρατιώτης Ηλίας Σταυράκης, πρόλαβε και μέσα στα πυρά προερχόμενα από τα πολυβόλα των 0.50, των αρμάτων, παίρνει την σημαία του Συντάγματος από τον λόχο διοικήσεως για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων. Διακινδύνευσε την ζωή του, για ένα «πανί» που κάποια χρόνια αργότερα, ορισμένοι «ψευτοπροοδευτικοί» κουλτουριάρηδες, υπό την «κλαγγή του ταβλιού στα Εξάρχεια», θα αποκαλέσουν «κωλόπανο», όταν δημιουργήθηκε σάλος, που κάποιοι αναρχικοί του έβαλαν φωτιά σε ένδειξη αντίστασης στην «κυβερνητική εξουσία». Αλλά για εκείνον τον ατρόμητο στρατιώτη ήταν το σύμβολο ενός αγώνα που δεν τελείωσε με την κατάπαυση του πυρός στα τέλη του Αυγούστου του 1974.

Μετά την διαταγή της απαγκίστρωσης, οι 70-80 τελευταίοι υπερασπιστές του Στρατοπέδου, που έμειναν εκεί για να καλύψουν τους συναδέλφους τους που ανηφόριζαν το ύψωμα της Σχολής Γρηγορίου, έπεφταν νεκροί, άλλοι στα πρόχειρα ορύγματά τους γαντζωμένοι στα Μ1 τους, άλλοι καταπλακωθέντες από τα τουρκικά τανκς, αφού έριξαν απεγνωσμένα την τελευταία χειροβομβίδα τους.

Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα μαρτυρία για τον τελευταίο «αλφαμίτη» της πύλης του στρατοπέδου, «αγνοούμενο» στρατιώτη Κρατημένο. Με την απαγκίστρωση, ο βοηθός πολυβολητής, στρατιώτης Λύνγκος (σήμερα «αγνοούμενος») τραυματίστηκε στα πόδια. Έσπευσαν αμέσως κοντά του, οι φίλοι του στρατιώτες Μουλακάκης και Κρατημένος (ο δεύτερος εκείνη την ημέρα είχε υπηρεσία σαν «αλφαμίτης» στην Πύλη). Ο Λύνγκος δεν μπορούσε να κινηθεί. Ο Μουλακάκης κατάλαβε ότι ήταν ανώφελο να παραμείνουν εκεί μία και σε αυτό το σημείο του στρατοπέδου τα τουρκικά τανκς απείχαν μόλις 50 μέτρα. Είπε στον Κρατημένο να φύγουν. Εκείνος όμως, παρόλο ότι ήταν μάγειρος στην ειδικότητα του είπε (μαρτυρία του στρατιώτη Μουλακάκη στο ΓΕΕΦ): «Φύγε εσύ. Θα μείνω εδώ με τον Λύνγκο». Φεύγοντας ο στρατιώτης Μουλακάκης γύρισε για τελευταία φορά και τον είδε στο όρυγμά του, να ρίχνει με το Τόμσον ριπές κατά των Τούρκων που προσπαθούσαν να περάσουν το αγκαθωτό συρματόπλεγμα, καθυστερώντας όσο μπορούσε την διείσδυσή τους, έτσι ώστε να καλύψει την υποχώρηση των συντρόφων του. Κανένας δεν είδε ποτέ πια τον τελευταίο «αλφαμίτη» της Πύλης, ο οποίος μαζί με τον στρατιώτη Λύνγκο (και τόσους άλλους) από τότε αναφέρεται στην λίστα των «αγνοουμένων».

ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ - 14/8 Κεντρικό μέτωπο

Η μάχη του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ

Το πρωί της 14ης Αυγούστου, μας βρήκε σε γραμμή άμυνας στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ
σε θέσεις διασποράς που είχαμε ανακατασκευάσει...
Στην άμυνα του στρατοπέδου ήμασταν όσοι μείναμε από τον Καραβά (από τον ηρωικό
1ο λόχο που δεν υπήρχε πια ), είχαμε συμπτυχθεί σε διλοχία με υπολλείματα του 6ου
λόχου του 2ΤΠ, υπο τον ταγματάρχη Στεργιόπουλο.
Οι υπόλοιποι ήταν, ο 2ος με διοικητή τον υπολοχαγό Κωσταντούλα, ο 4ος με τον Κύπριο
λοχαγό Ιωαννίδη, ο λόχος διοικήσεως της ΕΛΔΥΚ με διοικητή τον ταγματάρχη Δελή, μια
διμοιρία μηχανικού με διοικητή τον λοχαγό Σταυριανάκο και άλλα μικρά τμήματα εφέδρων
Κυπρίων σε διμοιρίες τυφεκιοφόρων.
Διοικητής όλων αυτών ο αντ/χης Σταυρουλόπουλος.

Ήμασταν (η διλοχία) παραταγμένη στο αριστερό άκρο της γραμμής άμυνας του
στρατοπέδου...
Από το πρωί που ξεκίνησε ο Αττίλας 2 άρχισαν να μας χτυπούν με πυρά πυροβολικού
και αεροπορίας...
Στις 10:00 εκδηλώθηκε η πρώτη επίθεση πεζικού την οποία αποκρούσαμε.
Έρχονταν σαν κοπάδι, ακάλυπτοι με το αριστερό χέρι να κρύβει τα μάτια οι περισσότεροι..
Τους αφήναμε να πλησιάσουν και στη διαταγή του λοχαγού για πυρ, τους ανακόπταμε
εύκολα και υποχωρούσαν....
Είχαμε βέβαια κάποια πυρά υποστήριξης πυροβολικού που με διορθώσεις δεξιά - αριστερά
έκαναν θραύση στους πυκνούς σχηματισμούς, μαζί με τους όλμους ...
Σε λίγο έβγαιναν δυο -τρία φορτηγά με ένα θωρακισμένο όχημα μεταφοράς για συνοδεία
και πλησίαζαν στο πεδίο μάχης σχηματίζοντας ημικύκλιο...
Ήμασταν έτοιμοι για πυρ, αλλά η διαταγή του λοχαγού ήταν ξακάθαρη :
- Μην ανοίξετε πυρ! Αφήστε τους να μαζέψουν τους νεκρούς τους...
Ετσι κι έγινε...
Στις 11:00 δεύτερη προσπάθεια πεζικού και αρμάτων αποκρούστηκε πάλι.
Την ίδια τύχη είχε και επίθεση των Τούρκων στις 15:00.
Σε όλη αυτή τη διάρκεια η αεροπορία τους μας χτυπούσε κατά διαστήματα.
Υπήρχαν κενά διαστήματα που έβγαιναν πάλι με φορτηγά σε τελικό ημικυκλικό
σχηματισμό και μάζευαν νεκρούς ανενόχλητοι...
Η άμυνα του στρατοπέδου από την ΕΛΔΥΚ αποδεικνυόταν η αποτελεσματικότερη των
δυνάμεών μας γιατί με Σίγκερ και ΠΑΟ δεν τολμούσαν να προελάσουν τα άρματά τους...
Ένα αν χτύπαγες τ΄αλλα υποχωρούσαν...
Το πεζικό τους ήταν πιο εύκολη υπόθεση ...
Νύχτωσε, αλλά ξέραμε ότι το πρωί θάρθουν περισσότεροι ...
Θα τους περιμέναμε, με τονωμένο το ηθικό απο τη νίκη...
Εμείς δεν είμασταν "εθνοφυλακή" κι οι διαφορές μας απο Λάπηθο - Καραβά - Βασίλεια μας
έκαναν να ξεχνάμε και πείνα και κούραση...
Τα μάτια μας λες κι ήταν καρφωμένα ανοιχτά κι αγριεμένα σα διαβόλου...

ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ, Πέμπτη 15 Αυγούστου 1974

ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ, 15/8 Ανατολικό μέτωπο

Τη 15η Αυγούστου η τουρκική αεροπορία βομβάρδισε την Αμμόχωστο προς ανακούφιση
των πολιορκούμενων στο κάστρο τουρκοκυπρίων...
Με τους βομβαρδισμούς το 201ΤΠ άρχισε να παίρνει θέσεις πιο μακριά από τον χώρο
πολιορκίας.
Η 32ΜΚ που απο χτες κινούνταν για Αμμόχωστο στην κορυφογραμμή του
Πενταδάκτυλου, πήρε διαταγή να προσπεράσει την γραμμή προώθησης των Τούρκων και
να συμπτηχθεί στην γραμμή Λευκωσίας - Λάρνακας !
Μετά τις 14:00 που τα τουρκικά άρματα πλησίαζαν στην πόλη επιφυλακτικά, το 341ΤΕ
και η Ι ΑΔΤ χωρίς μεταξύ τους συνεννόηση αποχώρησαν από την Αμμόχωστο προς τη
Λάρνακα αφήνοντας την πόλη της Αμμοχώστου (τον τουρκοκυπριακό τομέα) στα χέρια
των εισβολέων στις 17:30...
Οι αργές και προσεκτικές κινήσεις των Τούρκων έδειχναν ότι δεν είχαν διαταγή κατάληψης
της νέας πόλης.
Την ίδια μέρα, την εγκατάλειψη του χωριού Τρούλοι βορείως της Λάρνακας που
εγκατέλειψε τμήμα του 6ου ΤΠ , επάνδρωσε εθελοντικά ο ταγ/χης Διονυσιάδης και 20
εθελοντές, έτσι ώστε να κρατά επαφή με τον εχθρό στον οποίο με εναλλαγές θέσεων και
πυρά έδινε την εντύπωση μεγάλης δύναμης ,που κάλυπτε τον διάδρομο προς Λάρνακα...
Το παράδειγμα του Διονυσιάδη δυστυχώς δεν ακολούθησαν οι μονάδες υπεράσπισης της
Αμμοχώστου παρά την γνώριμη πλέον διστακτικότητα στις κινήσεις των Τούρκων και παρά
τις διαταγές καθυστέρησης του εχθρού...
Η έλλειψη σε άρματα και αντιαρματικά όπλα της Εθνοφρουράς, έκανε τις ίλες του εχθρού
να κάνουν περίπατο...
Κι αυτόν αργά και προσεκτικά...

ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ, 15/8 Δυτικό μέτωπο

Στο δυτικό μέτωπο οι Τούρκοι προώθησαν 2 έως 6 χιλιόμετρα μια ίλη αρμάτων προς τη
Μόρφου, αφού χτυπήθηκαν απο κοντά σε ενέδρα με ΠΑΟ από 2 θωρακισμένα οχήματα
αναγνώρισης της εθνοφρουράς έξω απο τη Βασίλεια χάνοντας δυο Μ47.
Στην προσπάθεια να τα εγκλωβίσουν, τα Μ113 διέφυγαν στη Μόρφου.
Πέρα απο το σημείο αυτό, ο χώρος για τα τουρκικά άρματα της 28ης ήταν πεδινός και
εύκολος για την επόμενη μέρα ...


ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ, 15/8 Κεντρικό μέτωπο

Η μάχη του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ ( συνέχεια )

15η Αυγούστου

Από το πρωί ξανάρχισαν με πυρά πυροβολικού και αεροπορίας αδιάκοπα...
Δεν τόλμησαν καμία επίθεση πεζικού και αρμάτων στις 15.
Η χτεσινή ήττα τους αποθάρρυνε...
Ο διοικητής ζήτησε αντιαρματική υποστήριξη και μεγαλύτερη υποστήριξη πυρών
πυροβολικού, αλλά αντί γι' αυτό μας έστειλαν τρία θωρακισμένα οχήματα μεταφοράς..
Να κάνουν τι ,αυτά ? Τη νύχτα τα έδιωξε...
Θα έπρεπε να τους περιμένουμε με ότι είχαμε γνωρίζοντας ότι θα έστελναν μεγαλύτερη
δύναμη πυρός.
Ας είναι. Το ηθικό μας ήταν ακμαίο από χτες.
Πυρά καμπύλης τροχιάς και ναπάλμ τάχαμε ... συνηθίσει.
Τις ταξιαρχίες τους θέλαμε για να ξεπλύνουμε τη σφαγή του Καραβά των δικών μας.

ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ - Παρασκευή 16 Αυγούστου 1974

ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ - 16/8 Δυτικό μέτωπο

Στις 16 Αυγούστου οι μονάδες της 28ης Μεραρχίας συνέχισαν πολύ αργά την προέλασή
τους στην πεδιάδα της Μόρφου, παρότι δεν συναντούσαν αντίσταση.
Στις 09:00 κατέλαβαν την έρημη Μόρφου, στις 12:00 έφτασαν στον Κορμακίτη, στη Λεύκα
και στη Φιλιά.
Ο εφεδρικός λόχος του 281ΤΠ που παρέμεινε στην περιοχή, κυκλώθηκε από τον εχθρό
και παρά την αντίστασή του οι μισοί άντρες του σκοτώθηκαν και οι άλλοι μισοί
αιχμαλωτίστηκαν.
Στις 18:00 που ίσχυσε η νέα κατάπαυση πυρός οι μονάδες των Τούρκων ανέκοψαν την
προέλαση, για να συνεχίσουν αργότερα μέχρι το όρος Τρόοδος που απέκτησαν επαφή με
δυνάμεις της εθνοφρουράς.
ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ - 16/8 Κεντρικό μέτωπο

ΑΤΤΙΛΑΣ ΙΙ - 16/8 Κεντρικό μέτωπο

Η μάχη του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ

Κρατήσαμε ήδη δυο μέρες σε θέσεις μάχης που ήταν γεμάτες κρατήρες απο βόμβες
1.000lb και τα πάντα γκρεμισμένα και καμένα, όπως τα δέντρα του στρατοπέδου...
Στις 08:30 το πρωί άρχισε να μας προσβάλει και πάλι η αεροπορία τους και συγχρόνως
άρχισαν να κινούνται προς το στρατόπεδο και τον Αγ. Παύλο δυο σχηματισμοί...
Μια ίλη αρμάτων με τάγματα πεζικού που ακολουθούσαν, υποστηριζόμενα από πυρά
πυροβολικού έρχονταν από το Κιόνελι πάνω μας και μια παρόμοια δεύτερη δύναμη από
το Γερόλακο προς τη θέση του 4ου και του λόχου διοικήσεως ...
Τους αποκρούαμε μέχρι το μεσημέρι...όπου έφτασαν στα 100μ από τις τελευταίες μας
αριστερά... δεν τελειώνανε...είμασταν εκ του συστάδην... θα μπαίνανε ...
Τα πυρά υποστήριξαν του πυροβολικού μας έκοψαν ισχύ και τα άρματά τους σε λίγο
θάμπαιναν στις θέσεις του 4ου λόχου...
Ήταν 13:00 και διατάχτηκε απαγκίστρωση ...
Πως διάβολε με πλάτες ακάλυπτες και έδαφος επικλινές ?
Προσπάθησαν τα πρώτα τμήματα μέχρι που άρματα και πεζικό έπεσαν στις γραμμές μας ...
Μπλέξαμε σε μάχη σώμα με σώμα και κει θολώνει το μυαλό και τι να θυμηθείς...
Σκοτώνεις μ' ότι έχεις ή σκοτώνεσαι δίχως δεύτερη σκέψη...
Ήταν λιγότεροι σ'εμάς στ' αριστερά και καθαρίσαμε, στο κέντρο όμως είχαν μπεί οι
περισσότεροι κι είχαν και τα άρματα μέσα...
Κινηθήκαμε προς τα πίσω πριν μας πάρουν οι εφεδρείες τους και ξαφνικά μια ομάδα
πολυβόλων άνοιγε το κεντρικό μέτωπο του πεζικού τους σα βεντάλια μέχρι που το
τράβηξε πάνω της ...
Εκεί μας δόθηκε ο χρόνος και απαγκιστρωθήκαμε προς τον Αγ. Παύλο...
Μάθαμε αργότερα ότι ήταν ομάδα του λοχία Κώστα Κέντρα, του ήρωα που έμεινε μόνος
με το πολυβόλο του τελικά και σκοτώθηκε για να γλιτώσει όλους εμάς τους υπόλοιπους...
Δεν βρέθηκε ποτέ ούτε το κουφάρι του ήρωα...

Οι Τούρκοι στη μανία τους για την ΕΛΔΥΚ που αντιστάθηκε ηρωικά, μάζεψαν τους
νεκρούς μας μπροστά από το στρατόπεδο και αφού τους απογύμνωναν, τους έκοβαν τα
κεφάλια και τους φωτογράφιζαν...

Σωτ. Σταυριανάκος - ο τελευταίος ήρωας της ΕΛΔΥΚ

Ο λοχαγός του μηχανικού Σωτήρης Σταυριανάκος, σε μάχη σώμα με σώμα στο κέντρο
της παράταξης, έχασε 25 απο τους 30 άντρες του...
Κράτησε τη θέση του και μαχόμενος όρθιος δέχτηκε βολή απο πυροβόλο άρματος απο
κοντινή θέση...
Χρειάστηκαν βολή άρματος για να σταματήσουν τον τελευταίο μας ήρωα...

Σάββατο 17 Αυγούστου 1974

Παρότι απο χτές το απόγευμα, μετά την πτώση του στρατοπέδου είχε συμφωνηθεί και
πάλι κατάπαυση πυρός, αποκρούσαμε και σήμερα με επιτυχία επιθέσεις τους στον
Αγ.Παύλο, μαζί με τους κύπριους εθελοντές απο την Αμμόχωστο που πολέμησαν ηρωικά
στο πλευρό μας .
Ήταν οι τελευταίες συμπλοκές.

ΚΥΠΡΟΣ '74 - Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Δεν θυμάμαι πόσες, αλλά λίγες μέρες μετά μας διώξανε ξαφνικά απο το νησί, με το ίδιο
οχηματαγωγό που είχαμε πάει...
Στην Αθήνα μας είπαν ότι είμαστε ελεύθεροι να πάμε στα σπίτια μας !
Αλλά πως να πάμε ?
Χωρίς ένα πεντόλιρο στην τσέπη, με μια φόρμα που της έλειπε ένα μπαντζάκι και
λερωμένη με ξεραμένο αίμα, με ένα άρβυλο που έχασκε και άπλυτοι ακόμη απο τη
μαυρίλα...
Εγώ κι ένας φίλος απο Τρίπολη κάναμε ωτοστόπ.
Μας πήρε ένα φορτηγό καρότσα μέχρι την Τρίπολη.
Μετά συνέχισα μόνος πάλι με ωτοστόπ μέχρι...
Κατέβηκα στην πλατεία απέναντι απ' το πρακτορείο που θα έβγαζα εισητήριο για το
χωριό...
Ξαφνικά μου την πέφτει δίπλα μου ένας χωροφύλακας, βρίζοντάς με "αλήτη"! και
σπρώχνοντας..
Θόλωσα...
Τον άρπαξα και τον έβαλα κάτω να τον πνίξω, μέχρι που πέσανε πάνω μας και με
τράβηξαν...
Ήταν τυχερός που δεν είχα ούτε μαχαίρι πάνω μου...
Θα τον έσφαζα σίγουρα...
Κάποιος συγχωριανός που με γνώρισε με κάθησε σ'ένα τραπέζι να πιω να ηρεμήσω...
Κάποιος με ρώτησε αν θέλω εισιτήριο...
"Ναι, ένα εισητήριο για Νικόσια...." φώναζα βρίζοντας για ώρα...

Αυτή ήταν η πατρίδα.
Δεν με πειράζει ούτε μένα, ούτε τ' άλλα παιδιά που μείναμε και πολεμήσαμε μόνοι και
άοπλοι σχεδόν, τον Τούρκο...
Μας πειράζει όμως πολύ, που μέχρι σήμερα δεν μας το αναγνωρίζει και μας λέει
χουντικούς...
Γι' αυτούς μπορεί να ήταν ένα "επεισόδιο", για μας ήταν ένας ακόμη ελληνοτουρκικός
πόλεμος...
Και θάμαστε περήφανοι που σταθήκαμε αντρίκια σ' αυτές τις Θερμοπύλες....
Περήφανοι...

«Είναι μεγάλο κρίμα», επισημαίνει ο στρατηγός Μπίκος, που πολέμησε και τραυματίστηκε στις μάχες κατά του Αττίλα στην περιοχή Καραβά - Λαπήθου, «να χαρακτηρίζονται οι Ελλαδίτες υπερασπιστές της Κύπρου, ανάμεσα στους οποίους πεσόντες και αγνοούμενοι, ως «μισθοφόροι» και ως στρατός κατοχής». Είναι άδικο και ηθικά ανεπίτρεπτο και απαράδεκτο να κυκλοφορούν βιβλία, στα οποία διασύρονται ηθικά όσοι Ελλαδίτες έπεσαν στο πεδίο της τιμής και να πληγώνονται ψυχικά επιζώντες πολεμιστές, που έφραξαν το δρόμο στον Τούρκο εισβολέα.

ΠΡΟΣΚΛΗΤΗΡΙΟ ΑΠΟΝΤΩΝ

Οι 59 αγνοούμενοι υπαξιωματικοί και στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ είναι:

Ο Λοχαγός (ΜΧ) Σωτήρης Σταυριανάκος, οι ανθυπασπιστές Κέντρας Κωνσταντίνος και Παπαλάμπρου Νικόλαος από την Καστοριά, ο αρχιλοχίας Γιαννακόπουλος Νικόλαος από την Καρδίτσα, οι λοχίες Βάης Ιάκωβος (Αττική), Γλαρέντζος Χαράλαμπος (Αττική), Ιγνατιάδης Ιωάννης (Κιλκίς), Κρητικός Νικόλαος (Αττική), Οικονόμου Ηλίας (Τρίκαλα), Παυλούδης Παύλος (Χαλκιδική), Πατσανάς Κωνσταντίνος (Λέσβος), Χαραλαμπίδης Θεόδωρος (Εδεσσα), Χαμμουριωτάκης Γεώργιος (Χαλκιδική) και Χαιριτάκης Μιχαήλ (Χανιά), οι δεκανείς Θανασόπουλος Δημήτριος (Ηλεία), Τσιώνης Ηλίας (Θεσπρωτία), Ξένος Θεόδωρος (Ηλεία), Νικητόπουλος Λάμπρος (Τριφυλλία), Μουρίκης Αθανάσιος (Καρυστία), Μανάχος Βασίλειος (Θεσπρωτία), Γρίβας Χρήστος (Πάτρα), Γιαννάκης Μηνάς (Πυργιώτισσα) και Αθανασόπουλος Δημήτριος (Καρδίτσα).

Στρατιώτες:

Ανθής Ελευθέριος (Κέρκυρα), Ανεμάς Δημήτριος (Καρδίτσα), Αναλυτής Γεώργιος (Αττική), Ανδριτσόπουλος Ελευθέριος (Αττική), Βελώνας Δημήτριος (Ηλεία), Δεδεβέσης Δημήτριος (Αττική), Ζαχαρέας Ευάγγελος (Καλαμάτα), Ζερβομανώλης Γεώργιος (Λέσβος), Ηλιόπουλος Παναγιώτης (Τριφυλλία), Καραγκούνης Χαράλαμπος (Ηλεία), Κατρακάκης Θεοχάρης (Αττική), Κωνσταντίνου Ευάγγελος (Σούλι), Κουτρούλης Στέφανος (Χαλκιδική), Κωνσταντακόπουλος Ιωάννης (Ηλεία), Κρατημένος Αναστάσιος (Γορτυνία), Καραγεώργιος Αθανάσιος (Τρίκαλα), Λουρμπάς Δημήτριος (Ηλεία), Λίγγος Θωμάς (Δομοκός), Μπροδήμος Κων/νος (Ερμιόνη), Ξυδιάς Ιωάννης (Πυλία), Παπαδόπουλος Ιωάννης (Ηλεία), Παπατσάνης Αθανάσιος (Γρεβενά), Ρούσσης Σεραφείμ (Λοκρίδα), Σίνης Αργύριος (Θήβα), Σμυρλής Βασίλειος (Ναύπλιο), Σούρλας Κων/νος (Χαλκιδική), Σταματόπουλος Κων/νος (Ηλεία), Σταθόπουλος Ανδρέας (Μεσσήνη), Σκουρλής Δημήτριος (Μεσσήνη), Τσιτιρίδης Κων/νος (Γιαννιτσά), Τριανταφυλλίδης Μαν. (Ηράκλειο), Τριάντης Βασίλειος (Νικόπολη), Χ''Σταυρής Νικόλαος (Αττική), Αυλωνίτης Σπυρίδων (Λευκάδα), Γεροντής Σπυρίδων (Κόρινθος), Παφιώλης Κων/νος (Ηλεία) και Χουντάλας Προκόπιος (Ναύπλιο).

Η μάχη της ΕΛΔΥΚ αναφέρεται στο Μουσείο Ιστορίας του Λονδίνου, ως μία από τις πιο άνισες μάχες που δόθηκαν ποτέ.

www.alexiptotistes.com