Γνωστή ως Λήδρα στους αρχαίους χρόνους, η πόλη ήταν η έδρα των φράγκων βασιλέων της Κύπρου από το 1192. Κατελήφθη από τους Ενετούς το 1489 και τους Τούρκους το 1571.

Έτσι, από το 1192 άρχισε η περίοδος της Φραγκοκρατίας, που κράτησε ως το 1489. Κατά το διάστημα αυτό, η Λευκωσία ήταν η πρωτεύουσα του μεσαιωνικού βασιλείου της Κύπρου, έδρα των Λουζινιάν βασιλέων του νησιού, της Λατινικής Εκκλησίας και της φράγκικης διοίκησης. Κτίσθηκαν τότε τα τείχη της πόλης, όπως και πολλά λαμπρά ανάκτορα και άλλα οικοδομήματα, μεταξύ των οποίων ο σωζόμενος και σήμερα μεγάλος γοτθικός καθεδρικός ναός της Αγίας Σοφίας.

Η Λευκωσία είναι η διάδοχος πόλη των αρχαίων Λεδρών, ενός από τα δώδεκα βασίλεια της αρχαίας Κύπρου που είχαν ιδρυθεί από τους Αχαιούς μετά το τέλος του Τρωικού πολέμου. Ίχνη της αρχαίας εκείνης πόλης, χρονολογούμενα από τα προϊστορικά χρόνια, είχαν βρεθεί στο λόφο νοτιοανατολικά της σημερινής Λευκωσίας (συνοικία Αγίας Παρασκευής).

Κατά τα βυζαντινά χρόνια η πόλη αναφέρεται ως Λευκουσία (ίσως από το Λευκή Περιουσία), αλλά και ως Καλληνίκησις, και ως πόλη των Λευκών Θεών.      Πρωτεύουσα  της Κύπρου έγινε  κατά ή λίγο μετά το 965, όταν δηλ. η Κύπρος απαλλάχτηκε από τον αραβικό κίνδυνο και επανεντάχθηκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Τότε οι Βυζαντινοί μετέφεραν την έδρα της διοίκησης στη Λευκωσία, στο κέντρο περίπου της Κύπρου, κυρίως για λόγους περισσότερης ασφάλειας από επιδρομές που συχνά έπλητταν τις παραλιακές περιοχές του νησιού. Έκτοτε, και ως σήμερα, παρέμεινε πρωτεύουσα της Κύπρου.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1570- 1878), η Λευκωσία παρέμεινε πρωτεύουσα της Κύπρου, αλλά γνώρισε την παρακμή (όπως και ολόκληρη η Κύπρος άλλωστε) και κατέληξε να είναι μια μικρή και άσημη πόλη, κλεισμένη στα ψηλά της τείχη. Άρχισε και πάλι να αναπτύσσεται μετά την κατάληψη της Κύπρου από τους Άγγλους, το 1878. Μεγάλη όμως ακμή άρχισε να γνωρίζει μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου, το 1960.

Ωστόσο η πόλη συνέχισε να είναι διαχωρισμένη σε δύο τομείς, τον ελληνικό και τον τουρκικό. Λόγω των διακοινοτικών ταραχών, που άρχισαν τα Χριστούγεννα του 1964, η πόλη μοιράστηκε σε ελληνικό και σε τουρκικό τμήμα. Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, εξακολούθησε να είναι μοιρασμένη και σήμερα είναι η μοναδική πόλη της Ευρώπης που εξακολουθεί να είναι διαχωρισμένη στα δύο.Οι τρεις πύλες –παραδοσιακές είσοδοι των τειχών– της παλιάς πόλης, Πύλη της Αμμοχώστου στα ανατολικά, Πύλη της Πάφου στα δυτικά και Πύλη της Κυρήνειας στα βόρεια παρουσιάζουν ενδιαφέρον όχι μόνο για το ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό τους ύφος αλλά και για την ιστορία τους. Η πλέον καλοδιατηρημένη, Πύλη της Αμμοχώστου, στη λεωφόρο Αθηνάς, χρησιμοποιείται σήμερα ως συναυλιακός και εκθεσιακός χώρος.

Στην πλατεία Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, το κτίριο της αρχιεπισκοπής, περισσότερο γνωστό ως Παλάτι του Αρχιεπισκόπου, απομίμηση ενετικού κτιρίου, με το άγαλμα του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στον προαύλιο χώρο, αποτελεί ένα από τα διασημότερα αξιοθέατα της πόλης. Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Μακάριος στεγάζει τρεις εκθεσιακούς χώρους, την Ευρωπαϊκή Αίθουσα Τέχνης, την Αίθουσα της Ελληνικής Επανάστασης και το Βυζαντινό Μουσείο Τέχνης. Πιο κάτω το Παγκύπριο γυμνάσιο Και η Σεβέρειος βιβλιοθήκη.

 Τα ενετικά τείχη εχουν σχεδιαστεί από τον Τζούλιο Σαβορνιάνο και θεωρούνται πρότυπο αναγεννησιακής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής. Έχουν έντεκα προμαχώνες με σχήμα καρδιάς και έτσι ήταν εύκολος ο έλεγχος από τους υπερασπιστές της πόλης. Τα τείχη έχουν τρεις πύλες, την πύλη της Πάφου, της Κερύνειας και την πύλη της Αμμοχώστου που ήταν και η πιο μεγάλη από τις τρεις και που ονομάστηκε Πύλη Τζουλιάνα προς τιμήν, του αρχιτέκτονα.  

---------------------------------------------------------------------------

Από μικρός αγαπώ πάρα πολύ τη παλιά πόλη της Λευκωσίας. Υπέροχη αρχιτεκτονική, πανέμορφα σπίτια, μικρά σοκκάκια και υπέροχες πλατείες. Δυστυχώς για χρόνια αφέθηκε στο έλεος του Θεού. Τα τελευταία χρόνια όμως ανοίγουνε μαγαζιά, καφετέριες, μπαράκια και πολλά άλλα μικροκαταστήματα στη περιοχή. Από την άλλη πλευρά είναι γεμάτη με αλλοδαπούς που δε τη σέβονται. Το σκουπίδι που βλέπω τα πρωινά (μέχρι να καθαριστεί από το Δήμο Λαυκωσίας) είναι ανευ προηγουμένου. Αν έρθετε στη Κύπρο μη ζητήσετε να πάτε για καφέ μόνο στα κεντρικά καφέ. Πηγαίνετε και στη παλιά πόλη και μιλήστε με τους μαγαζάτορες, με τους ιερείς πανέμορφων εκκλησίων και ταξιδέψετε πίσω στο χρόνο τότε που οι άνθρωποι ήταν απλοί και πραγματικοί.