Αυτό
το διάστημα ήταν ένα διάστημα σχετικά ελλιπές από…βιβλιοφαγία. Κάτι οι γιορτές
και οι σχετικές υποχρεώσεις, κάτι το ατύχημα (και η αντιδραστική συμπεριφορά)της
Παναγιώτας μας, με έκαναν  να απέχω από
το διάβασμα. Βέβαια, τα ξεφυλλίσματα δεν σταμάτησαν και μία παρουσίαση σε ένα
παλιό τεύχος του περιοδικού Διαβάζω με έκαναν να ξανανοίξω το βιβλίο του Ίρβιν
Γιάλομ «Ο δήμιος του έρωτα και άλλες ιστορίες ψυχοθεραπείας», από τις εκδόσεις
Άγρα, σε μετάφραση των Ευαγγελία Ανδριτσάνου και Γιάννη Ζερβά. Παρόλο που
εκτιμώ πολύ την δουλειά του Γιάλομ ως ψυχοθεραπευτή και την αγάπη του για την
λογοτεχνία, δεν μπορώ να πω ότι θα το κατέτασσα στις πρώτες θέσεις των
αγαπημένων μου (το Όταν έκλαψε ο Νίτσε παραμένει αδιάβαστο σε ένα ράφι και
νομίζω ότι δεν θα το διαβάσω ποτέ-υπάρχουν ειδικοί προσωπικοί λόγοι που έχω μία
αρνητική προκατάληψη, δεν το κρύβω). Τον δήμιο όμως μου τον είχε κάνει δώρο ο
Φάνης πριν 4 χρόνια περίπου και δεν άντεξα να το αφήσω στο ράφι χωρίς να το
ανοίξω. Φυσικά με παρέσυρε και το τελείωσα και αυτές τις μέρες που το Διαβάζω
μου το θύμισε το ξαναδιάβασα.

Πρόκειται για 10 προσωπικές ιστορίες που
«άντλησε» ο συγγραφέας από ασθενείς του και τις επέλεξε ανάμεσα σε χιλιάδες
άλλες περιπτώσεις. Φυσικά εν γνώσει των ασθενών του και αφού πρώτα παραποίησε
τα προσωπικά τους στοιχεία και τις ενέκριναν. Είναι οι εξής:

1.Ο δήμιος του έρωτα (μια εβδομηντάχρονη καταθλιπτική γυναίκα, ερωτευμένη με τον
πρώην ψυχοθεραπευτή της, 35 χρόνια νεότερο. Συνάπτει μαζί του ερωτική σχέση και
καταρρέει όταν την εγκαταλείπει)

2.«Αν ήταν νόμιμος ο βιασμός…» (ένας καρκινοπαθής, στα τελευταία στάδια της ζωής
του, που είναι σεξομανής)

3.Η χοντρή κυρία (μια 29χρονη γυναίκα, παχύσαρκη, που προσπαθεί να απαλλαγεί από τα
κιλά της –εδώ ο Γιάλομ εκμυστηρεύεται την απέχθειά του για τις «χοντρές
γυναίκες» και εκπλήσσει με την ωμότητα της αποκάλυψής του, που όμως εν τέλει
αιτιολογεί.)

4.«Λάθος παιδί πέθανε» (μία γυναίκα που έχει χάσει την κόρη της από καρκίνο, αλλά
παραμελεί τους δύο γιούς της, χωρίς να μπορεί να δεχτεί ότι πέθανε η μονάκριβή
της, που ήταν τέλεια, ενώ ζουν τα αγόρια της που είναι «αλήτες»)

5.«Ποτέ δεν φανταζόμουν πως θα συμβεί σε μένα» (μια ηλικιωμένη κυρία, μετά από
μήνες ψυχοθεραπείας, έπειτα από τον χαμό του συζύγου της, καταφέρνει να πατήσει
στα πόδια της, όταν ξαφνικά της κλέβουν την τσάντα και καταρρέει ο κόσμος της)

6.«Όχι με το μαλακό» (τον τίτλο έδωσε ο ίδιος ο ασθενής, ο Ντέηβ, ένας 69χρονος
άντρας, που δίνει στον Γιάλομ να κρύψει κάποια γράμματα από την ερωμένη του,
που πέθανε τριάντα χρόνια πριν…Γενικά υπάρχει μια προβληματική σχέση
θεραπευόμενου και θεραπευτή, καθώς και ο δεύτερος έχει κάποια κρυμμένα γράμματα
από μια δική του ερωμένη και είναι δύσκολο να το διαχειριστεί)

7.Δυο χαμόγελα(μία όμορφη, νέα, αλλά ψυχρή γυναίκα, που έχει χάσει τον άντρα της σε
ατύχημα. Δεν καταφέρνει να «συνεννοηθεί» με τον Γιάλομ, αλλά με ευκολία
ανταποκρίνεται στον υπνοθεραπευτή που της προτείνει, από την πρώτη κιόλας
συνεδρία)

8.Τρία κλειστά γράμματα (ένας πανεπιστημιακός με ψυχώσεις σχετικά με την τελειότητα
της εργασίας του)

9.Ψυχοθεραπευτική μονογαμία(μία όμορφη νέα γυναίκα, με ιστορικό ψυχασθενειών στην οικογένειά της,
με μόνιμη επιθυμία της την αυτοκτονία, κάνει τα πάντα για να γράψει ο Γιάλομ
ένα κεφάλαιο για εκείνην…)

10.Αναζητώντας τον ονειρευτή(ένας 65χρονος άντρας που υποφέρει από κατάθλιψη και ημικρανίες
και πιστεύει ότι οφείλονται στην κακή σεξουαλική του ζωή. Ο Γιάλομ καταφεύγει
σε έναν ειδικό για την ερμηνεία των ονείρων, ώστε να βοηθήσει τον ασθενή)

Παρακάτω ακολουθεί το άρθρο από το Διαβάζω:

Ο ψυχοθεραπευτής ως αφηγητής

Ο δήμιος του έρωτα μπορεί να είναι το βιβλίο του Ίρβιν Γιάλομ που εμφανίστηκε πιο
πρόσφατα στην ελληνική εκδοτική αγορά, υπήρξε ωστόσο η πρώτη απόπειρα του
συγγραφέα να καταγράψει με λογοτεχνικό τρόπο την ψυχοθεραπευτική του εμπειρία.
Ο συγγραφέας έχει γράψει και πολλά επιστημονικά βιβλία και εκ δύο φερομένων ως
λογοτεχνικών που έχω διαβάσει (Στο ντιβάνι, Ο δήμιος του έρωτα) κανένα δεν
ανήκει αμιγώς στη λογοτεχνία, παρότι ερωτοτροπούν μαζί της. Ωστόσο  Ο δήμιος του έρωτα, χωρίς να μπορεί να
θεωρηθεί ούτε εκλαϊκευτική ψυχολογία ούτε ατόφια λογοτεχνία, παραμένει ένα
συναρπαστικό βιβλίο.

Οι δέκα ιστορίες που εξελίσσονται στις σελίδες του σαφώς θα μπορούσαν να
αποτελέσουν υλικό για διηγήματα και είναι σαφές ότι ο συγγραφέας το γνωρίζει
χωρίς να παραγνωρίζει τη γνώση που παρέχει το κύριο επάγγελμά του. Σύμφωνα με
έναν από τους κριτικούς, τα περιστατικά που αναπτύσσει στις σελίδες του «είναι
πιο συναρπαστικά από 98% των λογοτεχνικών κειμένων που εκδίδονται στις μέρες
μας», αλλά αυτό δε συνιστά από μόνο του λογοτεχνία. Και μόνο η λέξη
«περιστατικά» δείχνει αυτό που νομίζω ότι ο συγγραφέας γνωρίζει ήδη καλά: η
μυθοποιημένη αφήγηση κάποιων «περιστατικών» μπορεί να προτρέψει τον αναγνώστη
να εξετάσει βαθύτερα κάποια δικά του προβλήματα. Τα άγχη που απασχολούν τους
δέκα αντίστοιχους θεραπευόμενους των ιστοριών είναι άγχη που συναντάμε
καθημερινά: φόβος θανάτου, αποκάλυψης μυστικών, απόρριψης, γελοιοποίησης,
πένθος, ενοχές. Ο έρωτας και ο θάνατος, τα μεγάλα θέματα της λογοτεχνίας γενικά
και του αμερικανικού μυθιστορήματος ειδικά, εμφανίζονται ξανά και ξανά στις
δέκα ψυχοθεραπείες και στις αντίστοιχες προσπάθειες αυτογνωσίας. Ο ίδιος ο Ι.
Γιάλομ εμφανίζεται εμβριθής μελετητής της λογοτεχνίας και συχνά αναφέρεται σε
διάφορους δημιουργούς όπως ο Κιτς, ο Γκαίτε, ο Φλομπέρ, ο Προυστ, ο Χεμινγουέι,
ο Μπανκς κ.α. Αντίστοιχες όμως αναφορές κάνει και στους μεγάλους του χώρου του:
Φρόιντ, Ρανκ, Ρότζερς, καθώς και σε φιλοσόφους όπως ο Νίτσε και ο Βιτγκενστάιν.

Ο Ι. Γιάλομ ξέρει να χειρίζεται πολύ καλά το ρόλο του αφηγητή. Όπως ο θεραπευτής
θέλει να έχει τον έλεγχο των συνεδριών του έτσι και ο αφηγητής-πρωταγωνιστής ή
και συγγραφέας-θεραπευτής Ι. Γιάλομ θέλει να έχει απόλυτο έλεγχο του κειμένου
του. Πολλές φορές η αρχή των ιστοριών του είναι πρωτότυπη και παρακινεί τον
αναγνώστη να «ρουφήξει» την ιστορία και συχνά το τέλος αποδεικνύεται εξίσου
συναρπαστικό, χρησιμοποιώντας είτε την τεχνική του απροσδόκητου είτε το ανοιχτό
τέλος. Κάποιες από τις ιστορίες αρχίζουν in media res (στη
μέση των γεγονότων) και οι αναδρομές του μας επιστρέφουν στις αρχικές συνεδρίες
με το συγκεκριμένο θεραπευόμενο. Επιπλέον, ο συγγραφέας-θεραπευτής γνωρίζει
πολύ καλά πως η κάθε ιστορία μας παρουσιάζει μόνο μια πλευρά της ζωής του
θεραπευόμενου, και μάλιστα από συγκεκριμένη οπτική γωνία, τη δική του.

Το στοιχείο όμως που ενδεχομένως ελκύει περισσότερο τον αναγνώστη δεν είναι απλώς
η επιλογή των ιστοριών και η εξέλιξη του κάθε περιστατικού, αλλά η ίδια η
παρουσία του συγγραφέα-αφηγητή που εξελίσσεται στο βασικό πρωταγωνιστή όλων των
ιστοριών. Αυτό συμβαίνει ακόμη και όταν η πρωτοπρόσωπη αφήγηση μετατρέπεται σε
κάποια σημεία σε τριτοπρόσωπη στην προσπάθεια συμπύκνωσης του παρελθόντος του
συγκεκριμένου ήρωα-θεραπευόμενου, μια και μοχλός όλων των ιστοριών παραμένει
πάντα το ίδιο συγγραφικό υποκείμενο.

Ο Ι.Γιάλομ χειρίζεται πολύ καλά το ρόλο του αφηγητή.

Ο ίδιος ο συγγραφέας-θεραπευτής παρουσιάζει το εύρος των προβλημάτων που
αντιμετωπίζει ένας ψυχίατρος, αυτοσαρκάζεται ή αυτοσυγχαίρεται και παράλληλα με
τις ιστορίες των ασθενών προχωρά, εν μέρει, σε αποκαλύψεις για τον εαυτό του
και απόπειρες αυτοανάλυσης. Εκφράζει κάποιες από τις κρυφές απέχθειές του (τους
χοντρούς ανθρώπους, τα σκυλιά) και αποπειράται να τις εκλογικεύσει και να τις
αναλύσει. Δεν αποκρύπτει την σημασία της πρώτης συνεδρίας που τον κάνει να
συμπαθήσει, να αντιπαθήσει ή να θεωρήσει ότι κάποιος ασθενής του είναι παντελώς
αδιάφορος και τις προσπάθειές του να ελέγξει αυτές τις εντυπώσεις. Συνιστά
ειλικρίνεια στη σχέση θεραπευόμενου-θεραπευτή αλλά παραδέχεται ότι η απόλυτη
ειλικρίνεια είναι συχνά από δύσκολη έως ανέφικτη. Συχνά αναφέρει τεχνικές άλλων
ψυχιάτρων που χρησιμοποιεί και ο ίδιος 
και εν γένει δείχνει να εμπιστεύεται άλλους γιατρούς-θεραπευτές, μεταξύ
των οποίων τους συμπεριφοριστές και τους υπνωτιστές. Δείχνει να συμπάσχει με
τους αρρώστους του χωρίς να αφήνει να τον κυριεύσει η αντιμεταβιβαστική οδύνη.
Εξηγεί τη λειτουργία της ομαδικής θεραπείας και παραπέμπει πολλούς ασθενείς του
σε ομάδες. Επιλέγει να προσεγγίσει κάποιους ασθενείς με συστημική μέθοδο και χρησιμοποιεί
κάθε μέθοδο –ακόμα και χειριστική- που μπορεί να αποκαλύψει πτυχές των ασθενών
που οι ίδιοι επιλέγουν να αποκρύψουν. Θαυμάζει την πρόοδο θεραπευόμενων που
είχε υποτιμήσει και κάνει αποκαλυπτικές επισημάνσεις για τα όνειρά τους.
Ομολογεί ότι υπάρχουν φορές που παρασύρεται και αντί να ακούει πραγματικά το
θεραπευόμενο της συγκεκριμένης συνεδρίας υποκύπτει σε σκέψεις για κάποιο άλλο
περιστατικό. Εν τω συνόλω, στις ιστορίες του ο θεραπευτής κατεβαίνει από το
βάθρο του απροσπέλαστου «κυρίαρχου του παιχνιδιού» , κατεβαίνει στο επίπεδο των
υπόλοιπων θνητών με τα άγχη, τις κρυφές σκέψεις και τις σκοτεινές περιόδους,
και αυτοανασυγκροτείται ως ειδικός που μπορεί να μας παράσχει χρήσιμες
υπηρεσίες.

Εντέλει  Ο δήμιος του έρωτα και άλλες ιστορίες
ψυχοθεραπείας θα μπορούσε να θεωρηθεί χρονικό ψυχοθεραπειών, δοσμένο με
εξαιρετικό τρόπο από έναν έμπειρο συγγραφέα και ψυχαναλυτή που μέσα από τις
ιστορίες του επιδιώκει να βοηθήσει την προσέγγιση πολλών ζητημάτων που
απασχολούν τους περισσότερους από μας. Εκεί οφείλεται και η ευρεία αναγνώριση
και επιτυχία του συγγραφέα που στην ελληνική έκδοση οφείλει πολλά και στην
προσεγμένη μετάφραση.

ΛΙΛΥ ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΥ, Περιοδικό Διαβάζω, τεύχος 451, Μάιος 2004, σ.57-58.