Καλή σου μέρα, πώς σε βρίσκει αυτό το πρωινό της Πέμπτης; Πιθανόν να κάθεσαι στο γραφείο σου και να με διαβάζεις για ένα χαλαρωτικό διάλειμμα. Ή να την έχεις αράξει στον δερμάτινο καναπέ του σπιτιού σου, και να έχεις κλείσει έξω τον αέρα, το άγχος και τα τρεχάματα της πόλης. Μπορεί, πάλι να κάθεσαι στο πανεπιστήμιο, ή σε κάποιο ιντερνέτ καφέ. Ό,τι και να κάνεις, με παρέα ή χωρίς, το πιθανότερο είναι ότι δίπλα σου, ή στο αριστερό σου χέρι βρίσκεται ένα φλιτζάνι καφές. Caldo που αχνίζει μιας κι έχουμε μπει για τα καλά στο φθινόπωρο, ή , fredo σε περίπτωση που δεν αφήνεις εύκολα το καλοκαίρι να φύγει απ’ τα χέρια σου.  

Το ρόφημα που διεγείρει τα πάθη, ανοίγει τα πνεύματα και προκαλεί εγρήγορση σ’ όλες τις λειτουργίες του οργανισμού έχει γίνει πλέον απαραίτητο για όλο τον πλανήτη. Ξεκινάμε τη μέρα μας μ’ έναν καφέ, και πολλές φορές, μας είναι αδύνατον να τη συνεχίσουμε χωρίς αυτόν. 

Αλήθεια, δε σε ρώτησα, τι προτιμάς; Καφέ αράμπικα ή καφέ ρομπούστα; Γαλλικό ή Ιταλικό καβούρδισμα; Στιγμιαίο ή φίλτρου ή παραδοσιακό; Java, mocha ή μήπως espresso; Ζάχαρη, γάλα, ή αφρόγαλα; Με γεύση βανίλια, φουντούκι, καραμέλα ή οτιδήποτε άλλο κυκλοφορεί στην αγορά; Προσωπικά, δεν πλησιάζω σε τέτοιες χημικές ενώσεις, προτιμώ ο καφές που πίνω να έχει γεύση καφέ!   

Αναρωτήθηκες ποτέ τι επεξεργασία χρειάζεται ο καφές για να γίνει ντεκαφεινε; Ποια είναι η χώρα παραγωγής της αγαπημένης σου μάρκας; Που γίνεται η διαλογή των καρπών, το καβούρδισμα, το άλεσμα, η εκχύλιση; Αν πίνεις καφέ φίλτρου, τότε η διαδικασία σταματάει εδώ, και αναλαμβάνει η καφετιέρα σου να κάνει τα υπόλοιπα. Αν προτιμάς τον στιγμιαίο καφέ, τότε η επεξεργασία συνεχίζεται με το στέγνωμα, τη συσσώρευση και τον αρωματισμό.  

Ήξερες ότι η ποιότητα και η γεύση αλλάζει ανάλογα με την εποχή, το κλίμα, τη χώρα, ακόμα και με τη σοδιά; Τι διαλέγεις συνήθως; καφέ βιολογικό, δίκαιου εμπορίου, ή μήπως καφέ που έχει καλλιεργηθεί στη σκιά;  

Ομολογουμένως είναι δύσκολο να έχεις όλες αυτές τις πληροφορίες όταν επιλέγεις ένα κουτί καφέ στο σουπερμάρκετ, ή όταν παραγγέλλεις καφέ στη δουλειά ή οπουδήποτε αλλού.  

Και δεν είναι μόνο αυτά. Πολλά τα μυστικά που περιέχονται στο αγαπημένο ρόφημα όλων των κοινωνιών που συνδυάζουν μαζί με τον καφέ, θορυβώδη υπερδιέγερση ή την αμπελοφιλοσοφία του τίποτα.  

Ο καφές με τις πρωινές και απογευματινές τελετουργίες που τον συνοδεύουν ενώνουν τους ανθρώπους και τους πολιτισμούς, αποκαλύπτουν μυστικά, κλείνουν συμφωνίες και (γιατί να μην το πούμε κι αυτό) δείχνουν και τα μελλούμενα: ταξίδια, λεφτά, βέρες και πόρτες που θα ανοίξεις και θα κλείσεις.

Εμένα, για παράδειγμα μου 'πανε πριν 7 χρόνια ότι θ’ ανέβω τρία σκαλιά και μετά κάτι σπουδαίο θα γίνει. Μάλλον πρόκειται για παρεξήγηση, γιατί, από τότε, έχω ανέβει άπειρα σκαλιά, αλλά δεν είδα τίποτα. Νομίζω πρέπει να ξαναπάω να το ξεκαθαρίσω το θέμα.   

Εκτός όμως από τις κρυφές μας επιθυμίες και τους φανερούς μας φόβους, το φλιτζάνι μπορεί να μας αποκαλύψει πολλά άλλα πράγματα. Για ρίξε μια μάτια στο δικό σου! Βλέπεις την ιστορία του κόσμου να ζωντανεύει μπροστά σου; Ο καφές μπορεί να είναι το ποτό που συνδέει τους ανθρώπους, αλλά σαν εμπόρευμα, έχει γίνει  η αφορμή για πολέμους, πολιτική και θρησκευτική προπαγάνδα, απαγορεύσεις και διαμαρτυρίες, καταπίεση, καταδίωξη, αγώνες για ανεξαρτησία και την καταστροφή. Όχι μόνο την καταστροφή του περιβάλλοντος, αλλά ολόκληρων τοπικών κοινωνιών και οικονομιών.    

Πέραν, δηλαδή, της κοινωνικής και πολιτισμικής αξίας που έχει ο καφές, είναι και το δεύτερο πολυτιμότερο αγαθό στο διεθνές εμπόριο, μετά το πετρέλαιο. Ξαφνιάστηκες; Δε θα 'πρεπε. Το συνολικό, παγκόσμιο εισόδημα που προκύπτει από το εμπόριο του καφέ, ανέρχεται στα $55 δις το χρόνο.  

Απ’ αυτά, μόνο τα $7δις, δηλαδή, το 13% θα φτάσει στις χώρες παραγωγής. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί το τελευταίο πράγμα που θα βρεις στις εμπορικές συναλλαγές είναι η ισότητα.  

Συνεχίζω: η ανακάλυψη των μυστικών δυνάμεων του καφεόδεντρου, έγινε από τις κατσίκες του νεαρού βοσκού Kaldi στην Αιθιοπία το 850 ΜΜ. Στην αρχή ήταν φαγώσιμο, μετά έγινε φάρμακο, τέλος, ποτό, που μια χαρά μπορούσε να αντικαταστήσει το αλκοόλ. Η εξάπλωση του Ισλάμ συνοδεύτηκε από την εξάπλωση του καφέ. Στην Ευρώπη ήρθε με τους πρέσβεις και τους εξερευνητές των Αραβικών περιοχών, και σε όλες τις σημαντικές επαναστάσεις (Βιομηχανική, Αμερικανική, Γαλλική, των Σουφραζέτων, των φοιτητών του Μάη του ’68), ο καφές μπορεί να περηφανευτεί πως έπαιξε σημαντικό ρόλο.  

Τα καφενεία, έχουν τη δική τους ιστορία, μια και ήταν ο δημόσιος χώρος στον οποίο διαμορφωνόταν η κοινή γνώμη, οργανώνονταν και ξεσπούσαν επαναστάσεις και συναντιούνταν οι διανοούμενοι της κάθε κοινωνίας. Μάλιστα αποδείχτηκαν χρήσιμα, διότι, αντίθετα με τις μπυραρίες, κατάφεραν να κρατήσουν τους άντρες ξεμέθυστους, προς μεγάλη χαρά των γυναικών, οι οποίες εύλογα διαμαρτύρονταν!!   

Τώρα θα μου πεις, καλές είναι όλες αυτές οι ιστοριούλες, αλλά γιατί πρέπει να τις ξέρουμε και τι ακριβώς θα ’πρεπε να μας προβληματίσει; Άσε που δεν έχουν τέλος, και δεν μπορούμε να καθίσουμε εδώ μια αιωνιότητα να τις λέμε! 

Αυτό που πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις, είναι «το παράδοξο του καφέ». Αυτός ο όρος χρησιμοποιείται στα οικονομικά του καφέ για να περιγράψει το φαινόμενο κατά το οποίο η τιμή ενός φλιτζανιού καφέ για τους καταναλωτές όλο και ανεβαίνει, ενώ η τιμή πώλησης του γεωργικού προϊόντος του καφέ, βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα όλων των εποχών.

Κι αυτό δεν οφείλεται μόνο στο ότι η πρόσθετη αξία δημιουργείται στα στάδια της επεξεργασίας, και όχι στο στάδιο της καλλιέργειας των καφεόδεντρων και του μαζέματος των κόκκων του καφέ.  

Είναι και το ότι το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα αναγκάζει τους καφεογεωργούς να πουλάνε τη σοδιά τους στους γίγαντες που ελέγχουν το 50% της αγοράς (Proctor&Gamble, Kraft Foods, Nestle, και Sara Lee) σε τιμή χαμηλότερη του κόστους παραγωγής, με αποτέλεσμα να μην έχουν λεφτά για να μπορέσουν να επιβιώσουν και ν’ αγοράσουν σπόρους για την επομένη χρονιά. Πώς και γιατί; Μεγάλη ιστορία, αν σ’ ενδιαφέρει μπορούμε να την πούμε μια άλλη φορά, δεν θέλω να σε κουράσω με τη φλυαρία μου. 

Όχι, φυσικά και δεν μπορείς ν’ αλλάξεις εσύ την τροχιά της παγκόσμιας κατανάλωσης ή τον καταμερισμό των κερδών από το εμπόριο του καφέ. Δεν στο ζητάει κανείς, και θα ήταν παράλογο να πίστευες ότι θα μπορούσες. Άλλωστε, το δικό σου φλιτζάνι είναι ένα από τα 2.5 δισεκατομμύρια φλιτζάνια που θα αδειάσουν στον κόσμο σήμερα.   

Το μόνο που σου ζητάω, είναι, την επόμενη φορά που θα αγοράσεις καφέ, να σκεφτείς ότι μια από τις μικρές, καθημερινές σου επιλογές, μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά στη ζωή κάποιων ανθρώπων που ζουν πολύ μακριά από σένα και δεν έχουν τίποτα! Το χειρότερο είναι ότι, κάθε προσπάθεια που καταβάλλουν για να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής τους και το μέλλον των παιδιών τους, πέφτει στο κενό. 

Και δεν μπορείς να μου πεις πως εμείς οι δυο δεν συμβάλλουμε κάθε μέρα σ’ αυτό το φαύλο κύκλο της φτώχειας και της καταστροφής...